ह्याल्मो सोसाइटी एक नमुना

इन्दिरा चोंग्बांग,

अहिलेसम्म पनि परिबर्तन हुन् नसकेको नेपाली समाजमा महिला माथिको विभेद यथावत नै छ, महिलालाई घरपरिवार मात्र होइन यो विभेदको दयारा सामाजिक संघ संस्थामा पनि उतिकै टड्कारो छ । यसैको परिणाम भन्नु पर्छ कुनै पनि संघ संस्थाको अध्यक्षको भन्ने प्रश्नमा जहिले पनि फलाना कुमार र फलाना बहादुरको नाम अघि आउछ । हुनत त तुलनात्मक रुपमा आदिवासी जनजाती महिलाहरु यस विभेदबाट अन्य समाजभन्दा धेरै नै उन्मुक्त छन् । यति हुँदा हुँदै पनि न्यु योर्कमा रहेका विभिन्न सामाजिक तथा जातीय संघसंस्थामा भने महिलाको नाम कि त सुन्न मात्र आउछ कि त एक दुइ जना थापनको लागि राखेको पाइन्छ । यस्तो अवस्था नेपालीहरुले सामाजिक संस्था सुरु गर्दा देखि आजको दिनसम्म यथावत नै रहेको छ ।

यो संकुती सोचाइलाई चुनौती दिंदै हेल्मो सोसाइटी अफ अमेरिकाले भने एक उदाहरण नै प्रस्तुत गरेका छन् । महिला र पुरुस भन्ने बाक्यलाई पर सर्दै यो समाजले संस्थाको सम्पूर्ण कार्यभार सम्हाल्नका लागि ११ सदस्शीय ह्याल्मो समाज अफ अमेरिकाको सम्पूर्ण पदाधिकारीमा महिलालाई स्थान दिएको छ । यो अवसर सस्था स्थापना कालदेखि तेश्रो पटक सम्मको अधिबेशनले दिलाएको हो । तेश्रो महादिभेसन सन् २०११ मा सम्पन्न भएपछी नै सस्थामा कविता ह्याल्मोको अध्यक्स्थामा ११ सदसिय महिला पदाधिकारीहरु रहेका छन् । महिलाले क गर्न सक्छन भनेर औला ताक्ने हरुलाई यसले महिले के गर्न सक्दैनन् भन्ने प्रश्न उल्टै थमाएको छ । अहिले यी ११ सदसिय महिला दिदि बहिनीको नेतृत्वमा विभिन्न कार्यक्रम संचालन हुँदै आएका छन् । हालसाल मात्र यस सस्थाले न्यु योर्कमा बर बि क्यु आयोजना गरेको थियो । सोहि अवसरमा पुरुस, महिला लगायत अन्य विभिन्न खेलहरु आयोजना गरेर सहभागीहरुलाई मनोरंजन प्रदान गरेको थियो । कार्यक्रममा महिला दिदि बहिनीको सक्रियताको कारण अत्यन्त प्रभाबकारी रहेको सहभागीहरुको भनाइ थियो । यस सस्थामा किन महिलामात्र भन्ने प्रश्नमा सस्थाकी एक पदाधिकारीको भनाइ छ;” पुरुषहरु हुँदा धेरै समस्या आइपरेकोले अहिले महिलाले यो संस्था चलाएको हो, तुलनात्मकरुपमा महिलाबाट संचिलित यो संस्थामा केहि समस्या छैन । हुन् पनि महादिबेश्बता चुनिएर आइसकेपछि उनीहरुले विभिन्न भेस भाषा, र सस्कार सस्कृति झल्कने कार्यक्रमहरु गर्दै आएका छन् ।

यसरि सधै महिलाई घरभित्रै राख्नु पर्छ भन्ने सोचले ग्रस्त नेपाली समाजलाई ह्याल्मो समुदायले एक उदाहरण प्रस्तुत गरेका छन् । सोहि प्रसंगमा महिला अधिकार र हकहितको लागि वकालत गर्दै गरेकी महिला महासंघ अमेरिकाकी अधक्ष्य संगिनी रनको भनाइ यस्तो छ; ” पुरुशारुमा सधै आफुमात्र अघि बढ्नुपर्छ भन्ने सगुरो मानसिकता छ यसबाट हाम्रो समुदाय बाहिर औना पर्छ, महिलालाई सधै देखावटी रुपमा मात्र संस्थामा राख्दै आउने संघ संस्थाले यसलाई एउटा उदाहरंको रुपमा लिनुपर्छ ।