डा. विधुप्रकाश कायस्थ
अभूतपूर्व गतिमा परिवर्तन भइरहेको संसारमा प्राविधिक प्रगति र विश्वव्यापी अन्तरसम्बन्धको लहर पनि उतिकै तेज चल्दै रहेको छ। यस्तो परिस्थितिमा हामीले आधुनिकतालाई अँगाल्ने क्रममा शताब्दीयौंदेखि मानवतालाई आकार दिने परम्परा, भाषा र संस्कृतिहरूको रक्षा गर्नु पनि उत्तिकै महत्त्वपूर्ण छ। हिमालयन आउटरिच इन्टरनेशनल (HOI) एक मानवीय संस्था हो जसले विश्वव्यापी सम्पदाको संरक्षण र विश्वव्यापी चुनौतिहरूलाई सम्बोधन गर्न महत्वपूर्ण आवश्यकतालाई उजागर गर्न कदम चालेको छ। तिनीहरूले पाँच प्रमुख क्षेत्रहरू ध्यान केन्द्रित गरेका छन्: विश्व भाषाहरूको संरक्षण, प्रभावशाली व्यक्तित्वहरूको पहिचान, मानवअधिकार अनुसन्धान, जलवायु संकटको समाधान तर्फ सबै ध्यानको आकर्षित गर्ने र अन्य विश्वव्यापी मुद्दाहरूलाई सम्बोधन गर्ने।
विश्व भाषा, साहित्य, संस्कृति र सम्पदाको संरक्षण र प्रवर्ध्दन गर्ने
मानव पहिचानको आधार भाषा, साहित्य र संस्कृतिमा आधारित हुन्छ जसले हामीले संसारसँग कसरी सञ्चार गर्ने, सोच्ने र अन्तरक्रिया गर्ने भनेर आकार दिन्छ। तैपनि आजको भूमण्डलीय समाजमा धेरै भाषाहरू लोप हुने खतरामा छन्। एक एक गरेर भाषाहरु लोप हुँदै जाँदा मानव अनुभवलाई बुझ्ने एउटा अनौठो तरिका पनि हराउँदै जान्छ। भाषा सञ्चारको माध्यम मात्र होइन; यो शताब्दीयौंदेखिको ज्ञान, मूल्य र परम्पराको भण्डार हो।
भाषिक विविधता जोगाउने जिम्मेवारी हामी सबैको हो । यो शिक्षा कार्यक्रम, व्दिभाषी शिक्षण र कथा र कविता जस्ता मौखिक परम्पराहरूको दस्तावेजीकरण मार्फत लोपोन्मुख भाषाहरूलाई समर्थन गरेर हासिल गर्न सकिन्छ। सांस्कृतिक गौरवको भावनालाई बढावा दिएर र भाषिक आदानप्रदानलाई बढावा दिएर हामी यी भाषाहरू आगामी पुस्ताका लागि फस्टाउने सुनिश्चित गर्न सक्छौं।
भाषा संरक्षणको साथमा, साहित्य – चाहे पुरानो होस् वा नयाँ – मानवताको आत्माको झलक प्रदान गर्दछ। साहित्यको हरेक टुक्रा, पुरातन मिथकहरूदेखि आधुनिक कार्यहरू, कथाहरू, भावनाहरू, र आफ्ना मानिसहरूका इतिहासहरू राख्छन्। सीमापार साहित्यिक कृतिहरूको आदानप्रदानलाई प्रोत्साहन गर्दै र अनुवाद पहलहरूलाई समर्थन गर्नाले हामीलाई विभिन्न विश्वदृष्टिकोणहरूको हाम्रो बुझाइलाई गहिरो बनाउन मद्दत गर्छ। सांस्कृतिक आदानप्रदान, शैक्षिक सहयोग र चाडपर्वहरू सांस्कृतिक बाधाहरूलाई तोड्न र पारस्परिक सम्मानलाई बढावा दिन, अन्ततः मानव एकताको साझा भावना निर्माण गर्न पनि निर्णायक हुन्छन्।
विभिन्न क्षेत्रहरूमा प्रभावकारी योगदानकर्ताहरूलाई मान्यता दिँदै
संसारभरि, अनगिन्ती व्यक्तिहरूले आ-आफ्नो क्षेत्रहरूमा अमिट छाप छोडेका छन्- चाहे त्यो विज्ञान होस्, कला होस्, राजनीति होस् वा सामाजिक न्याय होस्। तिनीहरूको योगदानले समाजलाई आकार दिएको छ र अनगिन्ती मानिसहरूको जीवनलाई राम्रो बनाएको छ । प्रणेता वैज्ञानिकहरूका खोजहरूले औषधिको परिदृश्य परिवर्तन गरेका छन्। तिनीहरुका कामहरूले गहिरो भावनाहरूलाई उत्तेजित गर्नुका साथै यी तथ्याङ्कहरूले रचनात्मकता, लचिलोपन र समानुभूतिको शक्तिमा अमूल्य पाठहरू प्रदान गर्दछ।
यी प्रणेताहरूलाई सम्मान गर्नाले तिनीहरूको उपलब्धिहरूलाई भावी पुस्तामा जोडेर समाजमा अर्थपूर्ण रूपमा योगदान गर्न प्रेरित गर्ने काम पनि गर्दछ। त्यस्ता व्यक्तिहरूको पहिचानले समाजमा सहयोगको भावना जगाउँछ। यसले जीवनका सबै क्षेत्रका मानिसहरू जटिल विश्वव्यापी समस्याहरू समाधान गर्न एकसाथ आउन उत्प्रेरित गर्छ।
मानव अधिकारका मुद्दाहरूमा अनुसन्धान सञ्चालन गर्ने
मानव अधिकार कुनै पनि न्यायपूर्ण समाजको आधारशिला हो। यद्यपि विश्वव्यापी परिदृश्य मानव अधिकार उल्लङ्घनले भरिएको छ र यी चुनौतीहरू तीव्र हुँदै गएका छन्। मानव अधिकारका मुद्दाहरूमा अनुसन्धान सञ्चालन गर्नु महत्त्वपूर्ण छ किनकि यसले यी उल्लङ्घनहरूको विश्लेषण र बुझ्नको लागि आवश्यक उर्जा प्रदान गर्नुका साथै कार्यकर्ता र संस्थाहरूलाई न्याय र समानताको वकालत गर्न सशक्त बनाउँछ।
मानव अधिकार अनुसन्धानले हामीलाई प्रणालीगत असमानताहरू पहिचान गर्न, मानव अधिकार उल्लंघनकर्ताहरूलाई जवाफदेही बनाउन र व्यक्तिहरूको स्वतन्त्रतालाई जताततै संरक्षण गर्ने नीतिहरू सिर्जना गर्न अनुमति दिन्छ। यस क्षेत्रमा अनुसन्धानलाई समर्थन गरेर सीमान्तकृत समुदायका आवाजहरूको प्रतिनिधित्व गर्दै गंभिर जोखिममा परेकाहरूलाई बचाउन ठोस कार्यहरू सुनिश्चित गर्न सकिन्छ।
जलवायु परिवर्तनको समस्या सम्बोधन
गंभिर विश्वव्यापी चुनौतीहरू मध्ये जलवायु परिवर्तन सबैभन्दा बढी दबाबपूर्ण भएको देखिएको छ। बढ्दो तापक्रम, चरम मौसमी घटनाहरू र वातावरणीय ह्रासले पहिले नै व्यापक अवरोध, पर्यावरणीय प्रणाली र लाखौंको जीविकोपार्जनलाई खतरामा पारिरहेको छ। यस संकटसँग लड्न हामीलाई नवीन प्रविधिहरूद्वारा संचालित र दिगो जीवन अभ्यासहरूप्रति प्रतिबद्धता सहित एक एकीकृत विश्वव्यापी प्रयास चाहिन्छ।
हाम्रो पर्यावरण संरक्षण हाम्रो सांस्कृतिक सम्पदा संरक्षणसंग जोडिएको छ। धेरै आदिवासी समुदायहरू पुस्तादेखि प्रकृतिसँग मिलेर बसेका छन् र तिनीहरूको परम्परागत ज्ञानले दिगो अभ्यासहरूमा महत्वपूर्ण अन्तरदृष्टि प्रदान गर्दछ। यस परम्परागत ज्ञानसँग आधुनिक विज्ञानको संयोजन गरेर हामी समाधानहरू विकास गर्न सक्छौं जसले वातावरणको संरक्षण मात्र गर्दैन तर सांस्कृतिक मूल्यहरूलाई सम्मान गर्न सक्छ।
कार्बन उत्सर्जन घटाउनु, जैविक विविधताको संरक्षण गर्नु र नवीकरणीय ऊर्जामा लगानी गर्नु जलवायु परिवर्तनका प्रभावहरूलाई न्यूनीकरण गर्न आवश्यक कदमहरू हुन्। ग्रह जोगाउने लडाइँ पर्यावरणीय जिम्मेवारी मात्र नभएर यो सबै मानिसहरूको भविष्यको रक्षा गर्ने, अझै आउने पुस्ताहरूको लागि स्वस्थ र बस्न योग्य संसार सुनिश्चित गर्ने पहल हो।
अन्य विश्वव्यापी चुनौतीहरूको सम्बोधन
जलवायु परिवर्तन र मानवअधिकार बाहेक विश्वले अन्य धेरै चुनौतीहरूको सामना गरिरहेको छ। महामारी जस्ता स्वास्थ्य संकटदेखि लिएर राजनीतिक अस्थिरता र आर्थिक असमानतासम्मका मुद्दाहरू जटिल छन्। तिनीहरूलाई सम्बोधन गर्न राष्ट्रहरू, क्षेत्रहरू र व्यक्तिहरू बीचको सहकार्य आवश्यक छ।
विश्वव्यापी स्वास्थ्य समस्याहरू विरुद्ध लड्न स्वास्थ्य सेवा पूर्वाधार, अनुसन्धान र सबैको लागि स्रोतहरूमा पहुँचको आवश्यकता छ। त्यसैगरी आर्थिक असमानतालाई सम्बोधन गर्दै धन, अवसर र शिक्षाको बाँडफाँड गर्ने तरिकामा प्रणालीगत परिवर्तनको आह्वान गर्दछ। राजनीतिक संवाद, द्वन्द्व समाधान र लोकतान्त्रिक मूल्यमान्यताको प्रवद्र्धनबाट अस्थिरतालाई कम गर्न सकिन्छ ।
सबै क्षेत्रमा विश्वव्यापी सहयोग आवश्यक छ। पारस्परिक सम्मान, साझा जिम्मेवारी र सामूहिक कार्यबाट मात्रै हामीले अझ न्यायपूर्ण, शान्तिपूर्ण र दिगो विश्व निर्माण गर्ने आशा गर्न सक्छौँ।
निश्कर्ष
द्रुत रूपमा परिवर्तन भइरहेको संसारमा हामी अगाडि बढ्दै जाँदा हामीले हाम्रो सम्पदाको संरक्षणको महत्त्वलाई गुमाउनु हुँदैन। भाषा र साहित्य देखि मानव अधिकार, जलवायु कार्य, र बाहिर, यी प्रत्येक क्षेत्रहरु एक स्वस्थ र अधिक जोडिएको वैश्विक समुदाय निर्माण मा महत्वपूर्ण भूमिका खेल्छ। व्यक्तिहरूको योगदानलाई मान्यता दिएर र विश्वव्यापी चुनौतीहरूलाई सम्बोधन गर्न सँगै काम गरेर हामीले दिगो मात्र होइन विविधता, संस्कृति र साझा मानवतामा पनि समृध्द भविष्य सिर्जना गर्न सक्छौं। यस सम्पदाको संरक्षकको रूपमा हामीले मानव संस्कृतिको सौन्दर्यलाई जोगाउनु एक विश्वब्यापी पहल गर्ने जिम्मेवारी हामी सबै चेतनशिल बौध्दिक जगतको काँधमा आएको छ।
1
0
