राजनीतिक दल भित्र षड्यन्त्र र विश्वासघातको कथा

डा. विधुप्रकाश कायस्थ

आधुनिक राजनीतिको जटिल संसारमा, वफादारी र निष्ठा अक्सर महत्वाकांक्षाको वेदीमा बलिदान भएको पाउँछ। यो विशेष गरी सत्य हो जब कुनै समय राष्ट्रिय हितप्रति दृढतापूर्वक प्रतिबदध्द राजनीतिक दलका नेता राष्ट्रविरोधी योजनामा संलग्न भई देशद्रोही क्षेत्रमा प्रवेश गर्छ। त्यस्ता विश्वासघातहरूले पार्टीको मूल मूल्यमान्यतालाई भंग गर्नुका साथै यसले समाजको जगलाई पनि खतरामा पार्छ।
शक्ति र धनको आकर्षण
राजनीतिक दलहरूलाई परम्परागत रूपमा लोकतन्त्रको मेरुदण्डका रूपमा हेरिन्छ, जसले जनताको आशा र आवाजलाई मूर्त रूप दिन्छ। तैपनि शक्तिको लोभले महान् मनसायलाई पनि भ्रष्ट बनाउन सक्छ। यी पार्टीहरू भित्रका गुटहरूले प्रायः ठूला हितमा व्यक्तिगत लाभलाई प्राथमिकता दिन्छन्। राष्ट्रको हित विरुध्द काम गर्ने शक्तिहरूसँग खतरनाक गठबन्धनहरू बनाउछन्। यसमा विदेशी कोष स्वीकार गर्ने वा चरमपन्थी समूहहरूसँग सहकार्य गर्ने, राष्ट्रिय सुरक्षालाई जोखिममा पार्ने समावेश हुन सक्छ।
इतिहासमा एक झलक
राजनीतिक दलहरू आफ्नो उद्देश्यबाट टाढा भएका उदाहरणहरूले इतिहास भरिएको छ। २०औं शताब्दीको उत्तरार्ध्दमा धेरै दलहरूले आफ्नै एजेन्डाहरूका लागि राष्ट्रलाई अस्थिर बनाउने उद्देश्यले गुटहरूसँग शंकास्पद गठबन्धनहरू बनाए। चुनावी चक्रहरूमा, अल्पकालीन लाभहरूको लागिको दौडधूपले यी गठबन्धनको दीर्घकालीन प्रभावहरूलाई ओझेलमा पारेको छ जसले गंभिर सामाजिक परिणामहरू निम्त्याउँछ।
विश्वासघातको बाटो
राजनीतिक दल भित्र विश्वासघातको प्रक्षेपण सामान्यतया एक परिचित ढाँचा पछ्याउँछ:
आदर्शहरूलाई कुल्चिनु: यो सुक्ष्म रूपमा सुरु हुन्छ। नेताहरूले बिस्तारै आफ्नो स्वार्थ र उपयुक्ततालाई प्राथमिकता दिन मूल मूल्यहरूलाई कमजोर पार्दै आदर्शहरूलाई कुल्चिन्छन् ।
गठबन्धनहरूको गठन: यी सम्झौताहरूले जरा गाड्दै गर्दा राष्ट्रविरोधी निकायहरूसँग रणनीतिक साझेदारीहरू देखा पर्छन्, जसले कानूनी राजनीतिको आडमा हानिकारक एजेन्डाहरू फस्टाउन अनुमति दिने जटिलताको जालो सिर्जना गर्दछ।

मौन असहमति: यस वातावरण भित्र, असहमति आवाजहरू प्रायः सीमान्तीकृत हुन्छन्। वफादार पार्टीका सदस्यहरूले आन्तरिक सर्कलबाट बहिष्कारको डरले अनुरूप हुन दबाबको सामना गर्छन्।
सार्वजनिक हेरफेर: यी विश्वासघातहरूलाई अझ राम्रोको लागि आवश्यक खराबीहरू, सार्वजनिक धारणालाई हेरफेर गर्ने र सम्भावित प्रतिक्रियालाई रोक्नको लागि एउटा कथा बनाइएको छ।
विश्वासघातको नतिजा
त्यस्ता विश्वासघातका नतिजाहरू राजनीतिक क्षेत्रभन्दा परसम्म फैलिएका छन्:
विश्वासको क्षय: जब कुनै पार्टी आफ्नो आधारभूत आदर्शबाट टाढा जान्छ तब जनताको विश्वास पार्टीमा मात्र नभई सम्पूर्ण राजनीतिक प्रणालीमा खस्कन्छ। नागरिकहरूले राजनीतिक प्रतिज्ञाहरूको प्रामाणिकतामा शंका गर्न थाल्छन् जसले उदासीनता र असक्षमता निम्त्याउँछ।
चरमपन्थको उदय: राष्ट्रविरोधी योजनाहरूसँग मिल्दा चरमपन्थी गुटहरूलाई हौसला मिलाउन सक्छ, कट्टरपन्थी विचारधाराहरूलाई जरा गाड्नको लागि उर्वर भूमि सिर्जना गर्न र सामाजिक सद्भावलाई अस्थिर बनाउन सक्छ।
राष्ट्रिय सुरक्षा खतराहरू: सबैभन्दा चरम अवस्थामा, यी सम्झौताहरूले राष्ट्रिय अखण्डता र सुरक्षालाई खतरामा पार्ने समूहहरूलाई सशक्त बनाउन सक्छ।
कृयाशिल हनकम लागि आह्वान
यी विश्वासघातहरूलाई सम्बोधन गर्न, राजनीतिक दलहरूले अगाडि बढ्न कठिन बाटोमा कृयाशिल हुनु पर्छ:
मूल मूल्यहरू पुन: पुष्टि गर्नुहोस्: उनीहरूको कार्यहरू राष्ट्रिय हितहरूसँग प्रतिध्वनित हुने सुनिश्चित गर्दै दलहरूका लागि तिनीहरूका आधारभूत सिद्धान्तहरूमा फर्कन आवश्यक छ।
पारदर्शिता प्रवर्ध्दन गर्नुहोस्: खुला सञ्चार र पारदर्शितालाई तिनीहरूको स्तरमा बढाएर, नेताहरूले विश्वास पुनर्निर्माण गर्न र स्वस्थ असहमतिलाई प्रोत्साहित गर्न सक्छन्।
जनता कार्यकर्तालाई संलग्न गर्नुहोस्: राजनीतिक संस्थाहरूमा विश्वास पुनर्स्थापित गर्न र सचेत नागरिकलाई बढावा दिनको लागि निर्णायक प्रक्रियाहरूमा मतदाताहरूलाई सक्रिय रूपमा संलग्न गर्नु महत्त्वपूर्ण छ।
जवाफदेहिता स्थापना गर्नुहोस्: पार्टीका सदस्यहरूलाई उनीहरूका कार्यहरूका लागि जवाफदेही बनाउन बलियो संयन्त्रहरू लागू गर्नाले भविष्यमा हुने विश्वासघातहरूलाई रोक्न र निष्ठालाई सुदृढ पार्न सक्छ।
अग्रगामी दिशाबोधः
राजनीतिक दलभित्रको विश्वासघात भनेको आन्तरिक कलहभन्दा परको कुरा हो। यसले राष्ट्रिय एकता र अखण्डतालाई असर गर्दै समाजभरि गुन्जिरहन्छ। नागरिकको हैसियतले हामी सचेत रहनुपर्छ। हाम्रा राजनीतिक प्रतिनिधिहरूबाट जवाफदेहिताको माग गर्दै। सामूहिक चेतना र सक्रिय सहभागिताबाट मात्रै हामीले हाम्रो लोकतन्त्रलाई राष्ट्रविरोधी षडयन्त्रका कपटी प्रभावहरूबाट जोगाउन सक्छौँ।
जनमुक्तिको बाटो चुनौतिहरूले भरिपूर्ण भए तापनि आधारभूत मूल्यहरूप्रतिको प्रतिबध्दता र विश्वासघात विरुध्दको सचेत प्रतिबध्द नेता कार्यकर्ताहरुको संयुक्त मोर्चाले उज्यालो अझ सुरक्षित भविष्यको लागि मार्ग प्रशस्त गर्न सक्छ।
डा. कायस्थ राजनीतिक बिश्लेषक हुन