नाङ्गो सम्राटको नयाँ वस्त्र र नेपालको नियती

डा. विधुप्रकाश कायस्थ

एकादेशमा एक मूर्ख सम्राट रहेका थिए। उनी फैशनको बारेमा धेरै शौकिन थिए। उनले सर्वोत्कृष्ट कपडामा अत्यधिक पैसा खर्च गर्थे। उनी सधैं अरूभन्दा बढि सुन्दर देखिन चाहन्थे। नगरका मानिसहरू प्रायः उनका अलङ्कारिक वस्त्रहरूमा देखेर चकित हुन्थे।

एक दिन दुई चतुर ठगहरू साम्राज्यमा आइपुगे। तिनीहरूले आफूलाई अद्भुत कपडाबुन्ने बुनक्कडहरूको रूपमा प्रस्तुत गरे। सम्राटलाई तिनीहरुले आफुहरुले बुनेका कपडा सुन्दर मात्र नभई एक अनौठो गुण पनि भएकोमा बिश्वस्त गरे। केवल बुध्दिमान र योग्य मानिसहरूले मात्र तिनीहरुले बुनेका कपडा देख्न सक्ने कुरा तिनीहरुले सम्राटलाई सुनाए।

यो विचारले चकित भएर सम्राटले ठगहरूलाई आफ्नो दरबारमा बोलाए। तिनीहरूले भव्य इशारासहित आफूलाई प्रस्तुत गरे। सम्राट ति चमत्कारी वस्त्रहरू प्रदर्शन गर्न भएर तुरुन्तै तिनीहरूलाई नियुक्त गरे र कपडा बुन्ने कामका लागि तिनीहरुले मागे जति सुन र रेशम प्रदान गरे।

बुन्ने खाली तानमा केवल नक्कली गरिरहेका थिए। दिनदिनै सम्राटले आफ्ना विश्वासपात्र सल्लाहकारहरूलाई प्रगति चेक गर्न पठाए। तिनीहरूले अली तानमा केही नदेखे पनि प्रत्येकले आफू मूर्ख देखिन नचाहेर कपडा अद्भुत भएको बिबरण सम्राटलाई सुनाए।

एक दिन सम्राट स्वयं कपडा बुन्नेहरूको काम हेर्न गए। सम्राटले पनि तिनीहरुलाई खाली तानमा “काम गरिरहेको” देखे। तान खाली देखे तापनि आफुलाई मूर्ख र अयोग्य भन्ला भन्ने डरले सम्राटले पनि खाली तानमा कपडा नभए पनि कपडा राम्रा भएको प्रशंसा गरे।

अन्ततः भव्य प्रदर्शनको दिन आयो। सम्राटलाई नयाँ कपडामा देख्नका लागि उत्सुक नगरका सम्पूर्ण मानिस जम्मा भयो। सम्राट सरबाङ्ग नाङ्गो भए तापनि गर्वका साथ सडकमा हिँड्न थाले। सम्राट आफूले नया लुगामा भव्य देखिरहेकोमा विश्वस्त थिए। नगरका मानिसहरू पनि मूर्ख देखिन डराइरहेका थिए र अदृश्य वस्त्रको प्रशंसा गर्न थाले।

तर त्यसपछि एक सानो बच्चा चिच्यायो, “सम्राटले केहि पनि लगाएको छैन। सम्राट नाङ्गो छ!” सम्राट नाङ्गो हिंडि रहेको जनसमुदायमा एककान दुईकान मैदान भयो। सम्राट पनि आफु नाङ्गो महसुस गरे। त्यतिञ्जेल सुन पोका पारी ठगहरु टाप भैसकेका थिए। नेपालमा हाल सम्राट होइन देश नाङ्गो हिडि रहेको छ। खाली तानमा नकली कपडा बुनी रहेका नेताहरु श्रीलंकामा राजापाक्षेहरु जस्तै सुन पोका पारेर टाप ठोक्ने दाउमा छन्।

नेपालको वर्तमान राजनीतिक परिप्रेक्ष्यमा “सम्राटको नाङ्गो वस्त्र” को कथा गहिरो अर्थमा गूंजिन्छ जसले धेरै नागरिकहरूले आफ्ना नेताहरूप्रति महसुस गर्ने निराशा र निराशाको चित्रण गर्दछ। यो कथा वर्तमान अवस्थाका लागि एक शक्तिशाली उपमा हो जहाँ धेरै नेता कथाका ठग बुनक्कडहरूको जस्तै व्यक्तिगत लाभ र शक्तिमा मात्रै केन्द्रित छन्।

धोखाधडीको संस्कृति

पछिल्ला वर्षहरूमा नेपालले महत्त्वपूर्ण राजनीतिक उथलपुथलको सामना गरिरहेको छ। नेता प्रायः विकास, पूर्वाधार, र सामाजिक कल्याणका बारेमा ठूलो वाचा गर्छन्। तर यी वचनहरू प्रायः अधुरो रहन्छन्। नागरिकहरूलाई पूरा नहुने अपेक्षासँगै ओइलाउँदै छन्। धेरै नेताहरूले आफ्नो पदमा रहन र भ्रष्टाचारमा लिप्त हुनुमा ब्यस्त छन्। गरिबी, शिक्षा र स्वास्थ्य सेवाका समस्याको समाधानमा ध्यान दिन्न। जसरी कथाका सम्राटले सत्यलाई देख्न सकेन त्यस्तै धेरै नेता साधारण नागरिकहरूका वास्तविकतासँग जोडिएका छैनन्।

प्रगतिको भ्रान्ति

राजनीतिक प्रचारहरू प्रायः लोभलाग्दा नारा र आकर्षक र्यालीहरू मार्फत प्रस्तुत गरिन्छ। यस्ता तामझामले प्रगतिको भ्रम सिर्जना गर्छ। तर सतहमुनि मानिसहरूको संघर्षपूर्ण दैनिक दिनचर्यामा बढदो महँगाइ, अपर्याप्त सार्वजनिक सेवाहरू र अवसरको कमी जारी छ। नागरिकहरू माथिका कथाका सम्राटका सल्लाहकारहरू जस्तै यथार्थमा प्रश्न गर्न हिचकिचाइरहेका छन्।

वास्तविकता र उत्तरदायित्वको आह्वान

जागरूकता आरम्भ भइसकेको छ। हालका विरोध र नागरिक संलग्नताका लहरहरूले वास्तविकता र उत्तरदायित्वको बढ्दो मागलाई जनाउँछन्। नागरिकहरूले अबको अवस्था स्वीकार गर्न तयार छैनन्। उनीहरूले आफ्ना नेताहरूको पाखण्डलाई चुनौती दिन थालेका छन्। कथामा रहेका निर्दोष बालकको आवाजले यस जागरूकताको उदाहरण दिन्छ। यसले नागरिकहरूलाई वास्तविकता बोध गर्न र धेरै लामो समयदेखि निरन्तर रहिरहेको धोखाधडीलाई चुनौती दिन प्रोत्साहित गर्दछ।

नयाँ समाजको निर्माण

यो क्षण नेपालका नागरिकहरूको लागि राजनीतिक प्रक्रियामा सक्रिय रूपमा संलग्न हुने एक स्पष्ट आह्वान हो। उनीहरूले आफ्ना नेताहरूबाट पारदर्शिता माग गर्नुपर्छ र खोक्रा वाचाहरूको सट्टा सामाजिक कल्याण र वास्तविक विकासलाई प्राथमिकता दिने नीतिहरूको पक्षमा उभिनुपर्छ। भूई मान्छेको आन्दोलन र नागरिक समाजका संगठनहरू यस संघर्षमा महत्त्वपूर्ण छन् जसले नागरिकहरूलाई आफ्ना नेताहरूलाई उत्तरदायी बनाउन बाध्य पार्न सक्छ। यसले नागरिक संलग्नता र सहभागिताको संस्कृति विकास गर्छ।

साँचो नेतृत्वलाई अंगिकार गर्नु

अन्तिम पाठ स्पष्ट छ: साँचो नेतृत्व भनेको सेवा, इमानदारी, र उत्तरदायित्व हो। यसले त्यस्ता नेताहरूको आवश्यकताको माग गर्दछ जो प्रशासनका चुनौतीहरूको सामना गर्न तयार रहन्छन् र आफ्ना जनताको कल्याणका लागि आफ्ना महत्वाकांक्षाहरुलाई त्याग्छन्। मूल्यमान्यताहरूमा अडिग रहेमा नागरिक समाजले जनताका आवश्यकता सम्बोधन एउटा ईमान्दार राजनीतिक वातावरणको निर्माण गर्न सक्छन्।

निष्कर्षमा

माथि उल्देखित सम्राटको नयाँ वस्त्रको कथा मूर्खताको कथा हुनुका साथै नेपालका नागरिकहरूको लागि एक महत्त्वपूर्ण सन्देश हो। यसले निगरानी, सहभागिता र सत्यको निरन्तर खोजको महत्त्वलाई जोड दिन्छ। नेताहरूले बुनेका भ्रमहरूलाई चिर्न नागरिकहरूले जागरुक हुन थालेका छन्। उच्च मूल्यमान्यता सहितको मापदण्डको माग गर्दै स्वच्छ राजनैतिक चरित्रका लागि जनताका आवाज उठ्न थालर्का छन्। भ्रमलाई चिर्दै वास्तविकता संग आत्मसात गरेर उत्तरदायित्व बहन गर्ने परिपाटि नै सभ्य समाजका स्तम्भहरू हुन्। सामूहिक प्रयासले जनताको आवाज सुन्ने एक बलियो र दृढ प्रणाली तर्फ अन्ततः नेपाललाई डोराउँन असम्भव छैन।
(vidhukayastha@gmail.com)

(कायस्थ राजनीति बिश्लेशक हुनुहुन्छ )।