डा. विधुप्रकाश कायस्थ
बंगलादेश, श्रीलंका र भारतका पछिल्ला घटनाक्रमले दक्षिण एसियाको राजनीतिक परिदृश्यमा गहिरो परिवर्तन भइरहेको छ। बंगलादेशमा पछिल्लो विद्रोहपश्चात प्रधानमन्त्री शेख हसिना वाजेदको अचानक राजीनामा र देशबाट पलायनले यस क्षेत्रमा बढ्दो राजनीतिक अस्थिरता र जनताको असन्तुष्टिले राजनैतिक संकटलाई प्रतिबिम्बित गरेको छ।
शेख हसिनाको राजीनामा र पलायन
बंगलादेशको प्रधानमन्त्रीको पदमा धेरै कार्यकाल सम्हालिसकेकी शेख हसिना वाजेदले एक महिनमा सम्म बिद्यार्थीहरुले चलाएको आरक्षण बिरोधी आन्दोलन दबाउन नसकी अप्रत्याशित रूपमा राजीनामा दिएकी छिन्।
आलोचकहरूका अनुसार हसिनाको प्रशासनले बढ्दो राजनीतिक असहमतिलाई दबाएको छ र सत्तामा आफ्नो पकड सुरक्षित गर्न चुनावमा हेराफेरी गरेको छ। राजिनामा पछि कथित रूपमा शरण खोज्न र व्यक्तिगत सुरक्षाको लागि हसिनाको देशबाट पलायनले एक गंभिर शक्ति शून्यता सिर्जना गरेको छ। बंगलादेशमा विभिन्न गुटहरू सरकारको नियन्त्रणको लागि प्रतिस्पर्धा गर्दै छन्।
श्रीलंकाको राजनीतिक संकटसँग मिल्दोजुल्दो छ
बंगलादेशको वर्तमान अवस्था श्रीलंकाको हालैको राजनीतिक उथलपुथलसँग उल्लेखनीय समानता छ। जुलाई २०२२ मा श्रीलंकाका राष्ट्रपति गोटाबाया राजापाक्षे गम्भीर आर्थिक संकट र व्यापक विरोधको बीचमा देशबाट भागे। बढ्दो मुद्रास्फीति, अत्यावश्यक वस्तुको अभाव र आर्थिक कुप्रबन्धको आरोप लगाएर महिनौंसम्मको अशान्तिपछि उनको प्रस्थान भयो। श्रीलंका र बंगलादेश बीचको समानता उल्लेखनीय छ। दुबै राष्ट्रहरूले हालैका समयमा महत्वपूर्ण राजनीतिक उथलपुथल र नेतृत्वको संकटको सामना गरेका छन्।
श्रीलंकामा राजापाक्षेको पलायनले छोडेको शक्ति शून्यताले अन्ततः रनिल विक्रमासिङ्घेलाई नयाँ राष्ट्रपति पदमा स्थापित गरे। मुलुक अझै पनि आर्थिक र राजनीतिक अस्थिरतासँग जुधिरहेको अवस्थामा छ। स्थिरता पुन:प्राप्तिको प्रक्रिया सुस्त र चुनौतीपूर्ण रहेको छ । बंगलादेश पनि यस्तै बाटोमा हिँड्न सक्छ। उत्तराधिकारी सरकारले सुशासन स्थिर गर्न र हसिनाको राजीनामाका कारक बनेका आरक्षणका मुद्दाहरूलाई यथाशिघ्र सम्बोधन गर्न आवश्यक छ।
भाजपा र मोदीको पछिल्लो झट्का
भारतको पछिल्लो राजनीतिक घटनाक्रम पनि उल्लेखनीय छ । प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीको नेतृत्वमा रहेको भारतीय जनता पार्टी (भाजपा)ले भर्खरैको लोकसभा चुनावमा ठूलो धक्का बेहोरेको छ र सन् २०१४ मा सत्तामा आएपछि पहिलो पटक बहुमत गुमाएको छ।
भारतिय जनता पार्टीले बहुमत गुमाएकाले मोदीको भविष्य र भारतीय राजनीतिको दिशाको बारेमा धेरै परिवर्तन आउन सक्ने अनुमान लगाएको छ। आलोचकहरूले आर्थिक र सामाजिक मुद्दाहरूको सम्बोधन गर्ने मोदीको प्रशासनको शैलीले पार्टीले बहुमत गुमाउने कारकहरू हुन्। भारतको राजनीतिक अवस्थाले फराकिलो क्षेत्रीय प्रवृतिलाई प्रतिबिम्बित गर्दछ। भारतमा लामो समयदेखि रहेका नेताहरू र पार्टीहरूलाई नयाँ आन्दोलन र सार्वजनिक भावनाहरूले परिवर्तनका लागि चुनौती दिइरहेको छ।
नेपालमा बढ्दो असन्तुष्टि र क्षेत्रीय पाठ
बंगलादेश र श्रीलंकाले आफ्नो संकटलाई हृदयंगम गरेर नेपालमा पनि जनताले आफ्ना शासकहरूप्रति बढ्दो असन्तुष्टि पोखिरहेका छन्। नेपालमा बारंबार हुदै आएका आन्दोलनहरूले राजनीतिक प्रतिष्ठानप्रति व्यापक निराशालाई उजागर गरेको छ। यसले बलियो नेतृत्वसँग असन्तुष्टिको व्यापक क्षेत्रीय प्रवृत्तिलाई झल्काउँछ। नेपालको बढ्दो अशान्तिले बंगलादेश र श्रीलंकामा देखिएको असन्तुष्टिसँग मिल्दोजुल्दो छ। यसले दक्षिण एसियामा सुशासन र जवाफदेहिताको गहिरो परिक्षणको आवश्यकतालाई जोड दिन्छ।
श्रीलंका र बंगलादेशबाट सिकेको पाठ नेपालका लागि विशेष सान्दर्भिक छ। यी देशहरूमा भएका राजनीतिक उथलपुथलले नेपालका नेताहरूका लागि जन गुनासोहरू सम्बोधन गर्ने र पारदर्शी शासन व्यवस्थालाई बढावा दिनुको महत्त्वलाई जोड दिनु पर्ने देखिएको छ। नेपालले आफ्नै चुनौतिहरूको सामना गरिरहेको अवस्थामा छिमेकीहरूको अनुभवबाट सिक्ने महत्त्वपूर्ण अवसर छ।
निष्कर्ष
बंगलादेश, श्रीलंका र भारतका हालैका घटनाक्रमले दक्षिण एसियामा महत्वपूर्ण राजनीतिक उथलपुथलले दुरगामी परिवर्तनका बीउ अंकुरित भैरहेको प्रष्ट देखिन्छ। शेख हसिनाको राजीनामा र पलायनले श्रीलंकाको हालैको अनुभवलाई प्रतिध्वनित गरेको छ। यसैबीच, भारतमा भाजपाले बहुमत गुमाउनुले राजनीतिक रूपान्तरणतर्फको क्षेत्रीय प्रवृत्ति र स्थापित नेतृत्वका लागि चुनौतीहरू रेखांकित गर्दछ। यी राष्ट्रहरूले आ-आफ्नो संकटको सामना गर्दा आगामी महिनाहरू उनीहरूको राजनीतिक र आर्थिक भविष्यलाई आकार दिन निर्णायक हुनेछन्। नेपालका लागि यी क्षेत्रीय उथलपुथलबाट सिकाइले बढ्दो असन्तुष्टिलाई सम्बोधन गर्ने र थप प्रभावकारी शासन सञ्चालन गर्ने महत्त्वपूर्ण अवसर प्रदान गर्दछ।
(vidhukayastha@gmail.com)
(लेखकले रास्ट्रि तथा अन्तराष्ट्रि बिषयमा कलम चलाउनु हुन्छ)
2
0
