राष्ट्रिय जनमुक्ति पार्टीको समानुपातिक सभासद रहेकै बेला एकाएक पार्टीबाट राजीनामा दिएर राष्र्टिय जनमुक्ति पार्टी (लोकतान्त्रिक) नेपाल नामक नयाँ पार्टीको गठन गरेका शिबलाल थापा अहिले नयाँ पार्टीलाई मजबुद बनाउने ध्याउन्नमा छन् । थापा अध्यक्ष राष्र्टिय जनमुक्ति पार्टी (लोकतान्त्रिक) नेपालले केही दिन अघि निर्बाचन आयोगबाट नयाँ पार्टीको रुपमा अधिकारीक मान्यता पनि पाएको छ । प्रस्तुत छ, शिबलाल थापासँग उनको पार्टी र नयाँ राजनीतिक उतारचढावबारे राज्यसत्ता डट कमका निर्देशक हुम बहादुर थापा (पचभैया) ले गरेको कुराकानी :
किन नयाँ पार्टी खोल्नु भो ?
राष्ट्रिय जनमुक्ति पार्टीलाई सामूहिक नेत्तृत्वमा लैजाने काम यो पार्टीबाट अब हुँदैन । जनमुक्तिको चौथो महाधिवेशनले दिएको म्यान्डेट पनि पूरा भएन । अहिलेसम्म व्यवहारमा पनि देखिएन । जमनुक्तिका अध्यक्ष एमएस थापाको उमेर पनि बुढो भयो । स्वास्थ्यले पनि उहाँलाई साथ दिएको छैन । एउटा महाधिवेशन राखेर नेत्तृत्व बदलेर जाऔं । पार्टीमा उहाँलाई अभिावकको ठाउँमा राखेर जाऔं भन्ने सुझाव दिँदै आयौं । उहाँले मान्नु भएन । मलाई उल्टै मेरो नेत्तृत्व खोस्न खोज्यो । यो सबै बिगोरेको उपाध्यक्ष शिबलाल थापाले हो भन्न थाल्नुभयो । शिवलाल सभासद भएपछि धेरै गल्ती गरेको छ । त्यसलाई अब सभासदबाटै हटाउनुपर्छ उपाध्यक्षको जिम्मेवारीबाट हटाउनुपर्छ भन्ने खेल खेल्नुभयो । त्यसपश्चात नै म नयाँ पार्टी खोल्ने अवस्थामा पुगेको हुँ ।
तपाईहरुलाई पार्टीबाट निकाल्ने योजना बनेपछि आफै निक्लिएको भन्ने छ नि ?
त्यो त यस्तो हो । अध्यक्ष एमएस थापाले अग्रगमन छलाङ मार्ने नदेखिएकोले धेरै पटक अउहाँलाई नेत्तृत्व हस्तान्तरण गर्न सुझाव दियौं । उहाँले मान्नु भएन । अर्को कुरा हामीलाई निकाल्ने भन्दैमा त्यो जनमुक्ति पार्टी परित्याग गरेको पनि होइन र पहिलो चरणबाट आउँदा उहाँले कि पार्टीलाई दुई सभासदले ५०/५० लाख दिनुपयो । दुई सभासदले एक करोड दिनुपर्छ हैन भने पार्टी छोड भनेपछि बाध्रत्मक किसिमको परिस्थिती उहाँले सिर्जना गर्नुभयो । अनि यतातिर लागियो ।
जनमुक्तिबाट संबिधान सभाको सभासद हुनुहुन्थ्यो पार्टी छोडेपछि त त्यो पद पनि गयो होला नि ?
संविधान सभाले हामीलाई छोड भनेर छोड्ने र बस बनेर बस्ने हैन । कुनै पार्टीले त सभासद बनिरहनुपर्छ त बन्न पाउँदैन भनेर पनि हुँदैन । हामीलाई नेपाली जनताले संविधान निर्माण गर्नको लागि ४ वर्षसम्मको जिम्मेवारी दिएर पठायो । त्यही जिम्मेवारीको आधारमा हामीले काम गरिरहेका छौं । अहिले पहिलो चरणमा हामीले बाध्य भएर जनमुक्ति पर्टी परित्याग गरेर नयाँ पार्टी गठन गरेर अघि बढ्ने प्रक्रिया बढायौं । जनमुक्तिले निर्वाचन आयोगमा जुन निवेदन दर्ता गर्नुभयो उहाँ असफल हुनु भएको छ । हाम्रो पक्षमा निर्वाचन आयोग र संविधान सभाले सभासद रहिरहने भन्ने निर्णय गरेकाले हामी सभासद नै छौं ।
सभासद जनमुक्ति पार्टीबाट बन्ने, त्यही पार्टीमा लामो समय काम गर्नुभयो । यति धेरै पहिचान र इतिहास बोकेको पार्टी किन छोड्नु भा त ?
म अहिले पनि राष्ट्रिय जनमुक्ति पार्टीको संस्थापक सदस्य हुँ । र अध्यक्ष एम.एस.थापासँगै झन्डै २०-२५ बर्ष काम गर्यौँ । त्यतिबेला हामीले हरेक चरणमा सहयोग गर्यौँ । अहीले आएर उहाँको जुन क्रियाकलाप देख्यौँ, भोग्यौँ त्यसले पार्टीलाई अगाडी लाँदैन । गलत निर्देशनबाट पार्टीलाई निस्क्रिय गराएर राख्ने अग्रगमनमा लैजान नचाहने सँधै यथास्थितितिर राख्ने जस्तो क्रियाकलाप देखियो । २०६७ साल फागुनमा हाम्रो चौथो महाधीवेशन भयो । महाधिवेशनले पार्टीलाई नयाँ नेतृत्व दिने म्यान्डेट दिएको थियो । तर अध्यक्ष ज्युको एकल नेतृत्व कहील्यै हटेन । सँधै हैकमवाद लाद्ने प्रयास भयो । हामीले २-३ बर्ष अगाडी देखी सम्झाउँदै आयौँ । बैठकमा कुरा राख्यौँ । तर अध्यक्षले गलत ढंगले सोच्नुभयो । चौथो अधिवेशनबाट निर्वाचित म उपाध्यक्षलाई साधारण सदस्य समेत नरहने गरी कारवाही गर्ने किसिमको क्रियाकलाप गर्नुभयो । त्यसो गर्नुको कारण के थियो भने पार्टीको पन्ध्रौँ बैठकमा दुई जना सभासद म र सिमा कुमारी वि.क.लाई कुनै जानकारी नगराई सबैलाई वाईकट गरेर राख्नुभयो । त्यसपछि अध्यक्षले हामीलाई सभासदबाट हट अन्यथा पार्टीबाट कारबाही गर्छु । कारबाही गर्ने अधिकार पार्टीबाट पाएको छु भन्दै जानु भो । सभासदबाट फिर्ता बोलाए पनि जुन पार्टीले सभासद बनायो । त्यसले बोलाउँछ भने आउँछु भनेकै थियौं । तर, उहाँले त जनमुक्तिबाटै निकाल्ने प्रपञ्च गर्नुभो । त्यसपछि बाध्य भएर हामीले नयाँ पार्टी खोल्ने अवस्थामा पुग्यौं ।
अध्यक्ष बन्ने नै रहर थ्यो भने त पुरानै पार्टी भित्र छलफल चलाएनि हुने हो नि ?
हुन्थ्यो, मलाई त्यस्तो कुनै पदहरुको लोभ त छैन । अब पुरानै पार्टीमा बसेनि पाईन्थ्यो होला । नयाँ दलबाट पनि पाईन्थ्यो । मलाई अध्यक्षको रहर होइन । सभासद पनि चाँहिदैन । तर, पार्टीको निर्णय मान्नुपर्छ भनेर म सभासद भएको हो । तर पार्टीमा पहिलेदेखी नै अन्तरसंघर्ष हुँदै आएको हो । दुई तीन वर्षदेखी मैले पार्टीमा बढी अन्तर संघर्ष गर्दै आएँ । धेरै जना अध्यक्षको कार्यशैलीबाट असन्तुष्ट थिए । अध्यक्षले पार्टीमा सँधै एक नेत्तृत्व गर्ने गर्नुभयो । उहाँले अरु सदस्यको कुरा सुन्ने प्रयास गर्नु भएन । जति सुझाव सल्लाह दिए पनि मान्नु भएन । जनमुक्तिको अध्यक्ष एमएस थापाको नेतृत्व ठिक छैन भनेर पार्टीका धेरै सदस्यले भनेकै हुन् । उहाँले एकलौटी ढंगले पार्टी सञ्चालन गर्न थाल्नुभो । त्यहाँ बसेर हाम्रो मुद्दाको सम्बोधन हुने अवस्था देखिन । उहाँ कुनै पनि हालतमा अध्यक्ष पदमा बसिरहने योजनामा हुनुहुन्छ । जति बहस चलाए पनि व्यर्थ हुनेदेखेपछि म अहिलेको नयाँ अवस्थामा आएको हो । अर्को कुरा पूरानो पार्टीबाट मात्र होइन हामीले अहिले पनि नयाँ पार्टीको लागि निर्वाचन आयोगमा दर्ता गर्न निवेदन दियौं । यसो गर्दा अध्यक्षज्यू केही बदलिनुहोला भनेको उहाँको हैकम जारी रह्यो । उल्टै हामीलाई नै साधारण सदस्य नरहने गरि पार्टीबाट निस्कासन गर्ने मुद्दा मामिला, झैझगडा गर्ने भएकाले बरु दल दर्ता गरौँ भनेर लागेपछी राष्ट्रिय जनमुक्ति पार्टी (लोकतान्त्रिक) गठन गर्यौँ । निर्वाचन आयोगले प्रमाण पत्र दिएको साढे तीन महीना भयो ।
उसो भए पुरानो पार्टीमा बसेर उपाध्यक्षभन्दा माथि जान सकिदैन भनेर हो नयाँ पार्टीको आबश्यकता भएको ?
त्यो त यसो हो, कुनै पनि संघसंस्था, दलमा जबसम्म विचार र मुद्दा मिल्छ तबसम्म एकठाउँमा बस्ने हो । जब विचार र मुद्दामा बिमति देखा पर्छ छुटीनु भन्दा अर्को विकल्प हुँदैन । एउटै बाउआमाका छोराछोरी त छुटिन्छन् भने यो त राजनितिक मुद्दा हो ।
नेपाली उखान छ नि जुन थालमा खायो उही थालमा थुक्यो भन्ने । यो उखान त तपाईलाई पनि लाग्छ नि हैन र ?
जुन थालमा खायो त्यो थालमा थुकेको भन्दा पनि जुन नेतृत्वले दिनसक्ने विचार हो त्यो दिन नसकेपछी २५ बर्षको इतिहासमा केही परीवर्तन नभएपछी हामीले बाध्यात्मक परीस्थितिमा यो बाटो समात्नुप-यो ।
पुरानो पार्टी छोडेर ठुला पार्टीमा (काँग्रेस, एमाले, एमाओबादी) जानु भएको भए त राम्रै पद दिन्थे होला नि ? तपाईलाई अध्यक्ष नै किन चाहियो र ?
हैन, यो हाम्रो अध्यक्ष पद भन्दा महत्वपुर्ण चिज मुद्दा हो । हामीले हिँजो देखी आदिवासी, जनजाति, मधेसी, दलित, अल्पसंख्यक, महीला, मुस्लिम, सिमान्तकृत समुदायको पक्षमा वकालत गर्यौँ । यो मुद्दा अरुले बोक्न सक्दैन । हामी पनि यो मुद्दा छोड्न सक्दैनौँ । हामीलाई ठुला राजनितिक दलले बोलाएकै हो, यत्रो बर्षसम्म यही मुद्दामा लडयौँ, हामीले छोड्न चाहेनौँ । आफ्नै मुद्दा बोकेर अगाडी बढ्यौँ । अहीले साना राजनितिक दलहरु जसको मुद्दा मिल्छ सबै एउटै दलमा बसेर कार्यगत एकता गरौँ । संगसँगै मिलेर जाउँ भन्ने प्रस्ताव संवाद समिति र संविधान सभामा प्रस्ताव राख्यौँ । अहीले त्यसलाई पास गर्ने विषयमा अगाडी बढेका छौँ ।
नयाँ संबिधानमा जनताको हक अधिकार सुनिश्चित गर्न दिनरात खट्नुपर्नेमा तपाई त नयाँ पार्टीको खेलमा पो लाग्नु भारैछ ?
हैन, हाम्रो पार्टीको सभासदको हैसियतले संविधानसभामा खेल्नुपर्ने भुमिकामा केही कमी आएको छैन । २०६४ सालमा एमएस थापा निर्वाचित भएर सभासदमा जानुभयो । त्यो भन्दा १० गुणा बढी भुमिका खेलिरहेका छौँ । संविधानसभामा ७५-८० पटक आफ्ना भनाई राखिसकेका छौँ । आफ्नो मुद्दामा लड्दै आएका छौँ ।
नयाँ पार्टीको आवश्यकता खासमा किन हो ? ब्यक्तिगत रिसिबिमा हो कि, पार्टीको निति र सिद्धन्त नै गलत भएर हो ?
पार्टी र राजनितिक सिद्धान्त प्रति होईन, मेरो फरक विचार भनेको नेतृत्वको कार्यशैलीप्रति हो । हिजो राष्ट्रिय पार्टीबाट विभाजीत हुँदै जाने मध्ये हामी जनमुक्ति १६ औँ नम्बरमा पर्छ । त्यो भन्दा अगाडी १५ चिरा भईसकेको छ । त्यो सबै नेतृत्वको कार्यशैली, विचारबाट असन्तुष्ट भएर हो ।
नयाँ पार्टी खोल्न त एउटा बिचार हुनुपर्ने, सिद्धान्त र भाबी यो योजना हुनुपर्ने, तपाईले त कुनै ब्यक्तिको रिसिबिको आधारमा नयाँ पार्टी खोल्नु भो भनेर सबैले भन्छन् नि ?
मैले अघी नै भनेँ, यो कुनै व्यक्तिगत असन्तुष्टीले भन्दा पनि नेतृत्वमा बसेपछी कार्यशैली सुधारीनुपर्छ । अरु सदस्यको कुरा सुन्नुपर्छ । यति भन्दा भन्दै तानाशाही ढंगले विधान विपरीत पार्टीको केन्द्रिय समितिले बैठकमा निर्णय गरेर अध्यक्षलाई सबै अधिकार दिएको हो । तैपनि उहाँ सुध्रनु भएन । २५ बर्षसम्म एउटा पार्टीको नेतृत्व गर्दा पार्टीलाई सत्ताको नजिक पुर्याउनुपर्नेमा सँधै कोठाभित्र राजनिति गरेर कोठामै समय खेर फाले । त्यसकारण नयाँ फड्को मार्न हामीले नयाँ शक्तिको निर्माण गरेका हौँ ।
आगामी दिनमा तपाइ र तपाईको पार्टीको योजना र उदेश्य के के हुन् त ?
१५-१६ चिरा भएको पार्टीलाई जोड्दै जानेछौँ । जिल्ला समिति गठन, विस्तारीत राष्ट्रिय भेला गरेर वैकल्पिक शक्तिका रुपमा अगाडी बढ्ने हाम्रो लक्ष्य छ । म अध्यक्ष रहेको पार्टी राष्ट्रिय जनमुक्ति पार्टी (लोकतान्त्रिक)को केन्द्रिय समितिले भावि कार्ययोजना, रणनिति, कार्यदिशा सबै तय गर्नेछ । भुकम्पले मुलुक रोईरहेको बेला अब हामीले पनि उनीहरुलाई कसरी सहयोग गर्ने भन्ने विषयमा छलफल चलिरहेको छ । साथसाथै नयाँ संविधान निर्माणमा हाम्रो पार्टीको महत्वपुर्ण भुमिका रहनेछ । पार्टीलाई शक्तिमा पुर्याउनका लागी धेरै किसिमका खेलहरु खेल्नुपर्ने हुन्छ । हामीले विचार सिद्धान्त मिल्नेहरुसँग एकीकरण गर्ने, नसके मोर्चा गठबन्धन गर्ने, त्यो नभए कार्यगत एकता गरेर सडक र सदनमा आन्दोलनलाई सही रुपमा लैजाने छौँ ।
पुरानो पार्टीका अन्य साथीहरु सँग पनि छलफल र कुराकानी भएको होला नि ? के भन्छन् , फेरी आउ भन्छन् कि हामीपनि तपाई संगै आउछौं भन्छन् त ?
पुराना साथीहरु आउने क्रम जारी छ, कसैले आउँछु भनेका छन् । हामी जस्तो पायो त्यस्तै साथीहरुलाई पार्टीमा प्रवेश गराउने छैनौँ । त्यो पार्टीमा असल साथीहरु जो, जसले लामो समयदेखी काम गरेका छन् उनीहरुलाई हामी छानिछानि ल्याउँदै छौँ । सत्प्रतिसत पुर्याएपछी हामीले पुरानो पार्टीलाई क्याप्चर गर्नेछौँ, यो हाम्रो लक्ष्य रहेको छ ।
तपाईलाई अहिलेकै अवस्थामा राष्ट«िय जनमुक्ति पार्टीले (पुरानो पार्टीले ) अध्यक्ष पद दियो भने तपाईले गठन गरेको लोकतान्त्रिक नेपाल पार्टी के हुन्छ ?
बहुमत भयो भने हामीले पुरानो पार्टीलाई क्याप्चर गर्छौँ । नयाँ पार्टी छोड्दिन्छौँ । हाम्रो पार्टीको नाम भन्दा, घोषणा पत्र, विधान लगायत दस्तावेज पुरानै रहन्छन् । चुनाव चिन्ह त्यही आकारमा बनाउछौँ ।
पुरानो पार्टीका सार्थीहरु तपाईसँग आएर बहुमत भयो भने के हुन्छ ?
हामीसँग आउन चाहाने राम्रो साथीले एक्लाएक्लै हामी आउँदैनौँ, ५१ प्रतिसन पुर्याउने कसरत गर्छौँ भनेको हुनाले उहाँहरु त्यहीँ भित्र बसेर संघर्ष गर्दै हुनुहुन्छ । अब ५१ प्रतिसन पुर्याउने स्थितिमा पुग्छौँ । यदि ५१ प्रतिशत पुगेमा राष्ट्रिय जनमुक्ति (लोकतान्त्रिक) पार्टी नेपाल स्वतः खारेज हुन्छ र पूरानै पार्टीको झन्डा, चुनाव चिन्ह, पार्टीको लोगो लगायत पार्टीको सम्पूर्ण बागडोर म अध्यक्ष रहेको पार्टीले सम्हाल्नेछ ।
नयाँ पार्टीका तर्फबाट संविधान लेखनमा कस्तो भूमिका खेल्दै हुनुहुन्छ त ?
सविधान लेख्नमा अगाडी बढी राखेका छांै । हिजो मात्रै संबैधानिक राजनितीक सदभाव तथा सहमती समितीबाट एउटा सहमती प्रतिवेदन तयार पारेर सभामा पठएका छौ । सविधान सभामा सबै राजनैतिका दलले आफनो धारणहरु राख्ने मौका पाउँछ । मैले पनि राष्ट्रिय जनमुक्ति पार्टि लोकत्रान्कि नेपालको तर्फबाट आफनो बिचार राखेको छु । हाम्रो पार्टीको केन्द्रिय समितीको तर्फबाट संघियता र प्रदेशको सन्दर्भमा आफ्नो फरक मत दर्ज गरेको छु ।
संविधान निर्माण र संघिय प्रदेशबारे पछिल्लो समय आएको १६ बुँदे प्रतिवेदलाई कसरी हेर्नु भएको छ ?
चार राजनैतिक दलले १६ बुँदे प्रतिवेदन संवाद समितिमा पेश ग¥यो । त्यसमा पहिचानको ५ र सामथ्र्यको आधारमा ४ प्रदेश बनाउने भन्ने छ । हाम्रो पार्टिको धारणे हिजो देखिनै त्यही हो यो आधार त्यो ठिक छ । पहिलो संविधान सभाबाट नै त्यसलाई पास गरि सहमती कायम गरेर ग्रहण गरेको छँ भनि सकेका छौं । तर त्यसमा फरक के भन्दा खेरि ८ प्रदेश हुनुहुँदैन १० प्रदेश हुनुपर्छ भन्ने हाम्रो पार्टिको धारण छ । पहिचानको सन्दर्भमा प्रदेशको नामाकरण गर्ने जिम्मा प्रदेश सभालाई दिनेभनेर १६ बुँदे प्रतिवेदमा ४ दलले प्रस्तुत गरेका छन् । नामकरण गर्ने जिम्मा प्रदेशलाई होइन संविधान सभाले नै त्यसको नामकरण गर्र्र्नुपदर्छ भन्ने हाम्रो धारण छ । भुगोल, इतिहास, भाषा, जाति, सँस्कृतिको आधारमा प्रदेशको नामहरु भन्नुपर्दा फेरी लिम्बुवान खम्बुवान, तामासालिङ ,नेवार, मगरात ,तम्बुवान, थारुवान, शेर्पा, खसान र जडान गरेर १० वटा प्रदेश हुनुपर्दछ भन्ने हाम्रो धारण हो । सीमाङ्कनको जिम्माबारे पनि हाम्रो फरका मत छ । आयोग बनाएर ६ महिनाको समय सिमा तोक्ने र त्यहि समयमा आयोगले विज्ञ समितिले ६ महीना भित्रमा टुडगो लगाउने कुरा गलत छ । संविधान सभाबाट संविधान बनाउने भनेर हामी आउने, फेरि बिज्ञहरुलाई नै बोलाएर संविधान निर्माण गर्ने सिमाङकन ,नामाङकन सारा जिम्मा दिने हो भने, त्यो दोस्रो संविधानसभाबाट निर्वाचित भएर आएको ६०१ जनाको त कुनै औचित्य रहेन । त्यसो भएकाले सिमाङ्कन र प्रदेशको नाम पनि संविधानसभाबाटै टुङ्गाने लगाउनुपर्छ । यो फरक मत हामीले संविधान सभामा दर्ता गरिसकेका छौं ।
तपाइहरु संविधान सभामा हुनुहुन्छ, संविधान बाहिर पनि दलहरु छन् । १६ बुँदापछि संविधान बन्ने संकेत देखिएको छ । कत्तिको संभावना देख्नुहुन्छ ?
हिजो पनि संवाद समितिमा हाम्रो भनाई संविधान सभा भित्र रहेका दलहरुले मात्र बनाएको संविधान सबैलाई मान्य हुँदैन । ठूलै शक्ति संविधानसभा बाहिर पनि छन् । त्यसकारण उनीहरुलाई पनि भेटेर सम्बाद, छलफल बहस गरेर विचारधारा पनि समेट्नु पर्छ । उनीहरुलाई पन्छाएर संविधान सभा जबरजस्ती ढंगले बनाउनु हुँदैन । त्यो संविधान टिकाउ हुँदैन । त्यसैले नेकपामा माओवादी लगायत राजनैतिक दलहरु जो संविधान सभाभन्दा बाहिर छ । उनीहरुसँग सहमति, छलफल गरि राय लिएर अघि बढ्नुपर्छ भन्ने सुझाव हामीले दिएका छौं ।
तस्वीर : मिनबहादुर थापा
0
0
