एनआरएन हङकङ भित्रको किचलोको अन्र्तवस्तु

जेवी पुन मगर
गएको साता एनआरएन हङकङको अधिवेशनमा अध्यक्ष पदका उम्मेदवार भारतीय सेनाका भूतपूर्व कर्नेल एमवी तमुले पत्रकार सम्मेलन गरि चुनाव धा“धलीपूर्ण भएको र आफु न्यायको लागि अदालत जाने घोषणा गरे । आफुले एकमुष्ठ बनाएका नया“ सदस्यहरुले मताधिकार नपाएपछि उनी चुनावस्थलबाट हराएकाथिए । त्यसपछि भएको चुनावमा निवर्तमान अध्यक्ष तथा उनका प्रत्याशी दुर्गाबहादुर गुरुङले भारीमतले जितेकाथिए । एमवीले चुनाव नै वैधानिक नभएको भन्दै उक्त पत्रकार सम्मेलन गरेकाथिए । उनले एनआरएन हङकङलाई विभिन्न गम्भीर आरोप लगाएकाछन् । यद्यपि उनी स्वंय त्यतिबेला कार्यसमिति सदस्य थिए । नाताले मामा भान्जा पर्ने यी दुईको ब्यक्तिगत रिसईवीले यसपालि अधिवेशन स्थलमा दुई पक्षबीच हात हालाहालको स्थिति बनेको थियो ।
त्यस घट्नापछि एनआरएन मुख्यालयले एशिया प्यासिफिक प्रमुख त्रिलोक गुरुङको अध्यक्षतामा छानविन समिति बनाएकोछ । उक्त समितिले घट्नाको अनुसन्धान गरिरहेकोछ । तर यहि बीच गएको साता नवनिर्वाचित कार्यसमितिलाई सम्मान र पुरानोलाई विदाई कार्यक्रम गरिएकोछ र चुनावलाई वैधानिकता दिईसकिएकोछ । दिइएको प्रमाणपत्रमा त्रिलोक गुरुङले नै हस्ताक्षर गरेकाछन् ।

अधिवेशन रणमैदानमा परिणत
गएको महिनाको अन्तिम साता हङकङका नेपालीहरुका निम्ति शुभदिन हुनुपर्नेमा भैदियो उल्टो । घृणा, झगडा, आक्रोश र लडाभा“तीका कारण ‘ नेपालीद्धारा नेपालीका निम्ति’ भन्ने मिठो नारा बोकेको र विश्वब्यापी संजाल भएको गैरआवासीय नेपाली संघ ( एनआरएन) को हङकङ शाखाले लज्जास्पद ईतिहासको भारी बोक्नु पर्यो । यसले अहिलेसम्म अन्य देशको तुलनामा राम्रो रहेको एनआरएन हङकङको छवि खस्कन पुगेकोछ । विश्वको ६७ वटा देशहरुमा संगठन विस्तार गरेको यस संस्थालाई विदेशमा बस्ने नेपालीहरुको सबैभन्दा शक्तिशाली संगठन मानिन्छ । छोटो समयमा यसले नेपाली राजनीतिमा समेत प्रभावी भूमिका खेल्ने हैसियत बनाएकोछ ।

नेपाली कानुनले नचिनेपनि यस संस्थालाई विदेशमा बस्ने २५ लाख बढी नेपालीहरुको हक अधिकार र समस्याको कुरा उठान गरिदिने संस्थाको रुपमा नेपाल सरकार र दलहरुले बुझ्ने गरेकाछन् । प्रमुख दलका शिर्ष नेता देखि राज्य प्रमुख समेतले एनआरएनले उठाएको माग र मुद्दालाई ठाडै नकार्न नसक्नु र तिनले यसलाई अनौपचारिक बैधानिकता दिएकोले पनि यसको प्रभाव र शक्ति बुझ्न सकिन्छ । एनआरएनका नेताहरुका दलका नेता, प्रधानमन्त्री, राष्ट्रपति र विशिष्ट ब्यक्तिहरुसंग कुम जोडेर फोटो खिचाउने हैसियत त्यसैको देखिने रुप हो ।
द्धैध नागरिकताको चर्को लविंग र बिना दर्ताको संस्थाको लगानी सम्बन्धमा उठेका प्रश्नहरुमा नेपाल सरकारको सकारात्मक रवैयालाई यसैसंग जोडेर विश्लेषण गर्न सकिन्छ । विप्रेषण (रेमिट्यान्स) ले धानिएको भनिएको नेपालको अर्थतन्त्रलाई धक्का पुग्नेगरि एनआरएनलाई बिच्काउनु हु“दैन भनि सरकार र दलले यस्तो नीति अख्तियार गरेका हुनसक्छन् । किनकी एनआरएनले बाहिर बसेका सबै नेपालीहरुको प्रतिनीधित्व गरेको बुझाई ब्याप्त छ । पैसा कमाउनासाथ मान्छेलाई चाहिने सत्ता र शक्तिको चाहनाले ब्यक्तिलाई एनआरएनतर्फ आकर्षित गरेको देखिन्छ । त्यसैले कतिपयले एनआरएनलाई ‘हुनेखाने र सुटेड बुटेड हरुको संस्था’ भनि आक्षेप पनि लगाउने गरेकाछन् । त्यसैले यसमा शिक्षित, महत्वाकांक्षी र पैसावालहरुको तुलनामा निम्नस्तरका कामदारहरुको प्रवेश कम मात्रामा हुने गरेको विश्वास गरिन्छ ।
यस्तो शक्ति आर्जन गरेको संस्थामा नेतृत्व गरि आफ्नो पहिचान स्थापित गराउन नचाहने बिरलै होलान् । हङकङका नेपाली त्यो लोभबाट मुक्त रहने कुरै भएन । १४ अगस्ट २००४ मा स्थानीय ट्राभल ब्यावसायी कृष्ण पाण्डेको अध्यक्षतामा खोलिएको तदर्थ समिति एनआरएनमा दुई बर्षपछि अर्का ब्यापारी त्रिलोक गुरुङ अध्यक्षको रुपमा भित्रिए र ५ बर्ष नेतृत्व गरे । उनीपछि ब्यापारिक रुपमा प्रत्यक्ष संलग्न नदेखिएपनि ‘हुने खाने’ छवि बनाएका दुर्गा गुरुङले २ बर्षअघि नेतृत्व सम्हाले । गएको आईतवार सम्मको रेडर्क अनुसार, उनको कार्यकालसम्ममा ६०९ जना सदस्य संख्या देखिन्छ ।
आईतवार उनै दुर्गाको नेतृत्वमा रहेको कार्यसमिति बिघटन र नया“ नेतृत्व चयन गरिने हरेक दुई बर्षमा हुने कर्मकाण्डी अधिवेशनको आयोजन गरिएकोथियो । पुराना अध्यक्षले निरन्तरता दिन चाहेको र कार्यसमिति सदस्य मीन बहादुर गुरुङले पनि आफुलाई अध्यक्षको प्रत्यासीको रुपमा उभ्याएपछि माहोल प्रतिष्पर्धात्मक हुने ठानिएकोथियो । त्यसैले हुनसक्छ, गएको अधिवेशनको तुलनामा यसपालि सदस्यहरुको जमघट बाक्लो थियो । तर तिनको जमघटको भित्री रहस्य चाहिं अर्के रहेछ । अधिवेशन स्थलमा यी दुई प्रत्यासीका समर्थकहरुको हुलहुज्जत र घटिया स्तरको ब्यवहारले तिनको सहभागिता एनआरएनप्रतिको मोहले भन्दा पनि आफ्ना उम्मेदवारलाई ‘जुनै मूल्यमा भएपनि जिताउने’ गरि भेला भएको देखिन्थ्यो । अधिवेशन स्थललाई रणमैदानमा परिणत गराइएकोले त त्यहि देखॉ“उथ्यो ।
मीन बहादुर गुरुङ पक्षले ७ मे मा उपाध्यक्ष राधिका गुरुङलाई एकमुष्ठ बुझाएको ५३ जना नया“ सदस्यता रकम ५३०० र तिनको मताधिकारलाई लिएर गरेको ववालले उग्र रुप धारण गरेकोथियो । एनआरएन मुख्यालयले जारी गरेको निर्वाचन आचारसंहिता र नियमावलीमा अधिवेशन तिथि घोषणा भएको एक साता अघिसम्म नयॉ सदस्य बनाउन नपाउने प्रावधान तोकेकोछ । कसैले समूहगत रुपमा सदस्यता बनाउन नपाउने पनि नियमावलीमा छ । तर यी दुबै नियम मिचि मीन गुरुङ पक्षले राधिकालाई एकमुष्ठ रुपमा सदस्यहरुको नामावली अधिवेशनको ५ दिन अघि मात्र दिएको थियो । अधिवेशन हलमा तिनैको मताधिकार माग गरिएकोथियो, जुन एनआरएनको नियमावली विपरित थियो । नियम तिनले मात्र मिचेका थिएनन् बुझ्ने कार्यसमितिका जिम्मेवार ब्यक्ति समेत त्यसको भागिदार थिए । तिनले नियमावली अनुसार नया“ सदस्यहरु नबनाईदिएकोभए अधिवेशन कुस्ती मैदानमा परिणत हुने नै थिएन । उता संस्थापन पक्षले पनि ९३ जना नय“ा सदस्य बनाएर समस्यालाई पेचिलो बनाईदिएकोथियो । दुबै पक्षका गरि कुल १४७ जना नया“ सदस्यहरुलाई मत हाल्ने अधिकार विधानसम्मत नहुने भएकोले ठूलो रस्साकस्सीपछि अन्तमा कृष्ण पाण्डेको अध्यक्षतामा गठित ५ सदसीय निर्वाचन मण्डलले ती सबैलाई मत हाल्न नदिने तर उनीहरुको सदस्यता कायम रहने निर्णय गर्नुपरेकोथियो । एनआरएन कार्यसमितिले नया“ सदस्यहरु थपेपनि तिनलाई मताधिकार नदिने भनि माईन्यूट गरेको र त्यसमा अध्यक्षका प्रत्यासी मीन गुरुङले पनि सदस्यको हैसियतले सहमति गरि हस्ताक्षर गरेको पृष्ठभूमीमा यस्तो निर्णय गरिएकोथियो । यदि निर्वाचन मण्डलले विवेकपूर्ण र विधानसम्मत बाटो नराजेकोभए त्यस स्थललाई दुई पक्षको ग्याङ्फाईटको मैदान बन्न बाट कसैले रोक्न सक्ने थिएन । कल्पना मात्र गर्न सकिन्छ, त्यसपछि कति जना निर्मम घाईते हुने थिए l

त्यसैले निर्णय सुनाउन करिब दश घण्टा माथापच्ची गर्नुपरेकोथियो । तैपनी निर्णय सुनाउनासाथ चुनाव बहिष्कार गरिएको भन्दै उमेदवार मीन गुरुङ बाहिरिएपछि मीन पक्षका समर्थकहरुले मेरिन क्लवमा रहेका सिसा फुटाउने र ब्यक्तिमाथि प्रहार शुरु गरे । एउटा गिलासले निर्वाचन मण्डलका सदस्य कुलप्रसाद गुरुङको कुममा नराम्ररी लाग्न पुगेकोछ । वातावरण त्रासपूर्ण हुन पुग्यो । क्लवको बारमा दिनभर वियर पियर टन्न भएका केहि युवाहरुले गर्न नहुने ब्यवहार प्रदर्शन गरे । धन्य हो ब्यवस्थापन π जसले प्रहरीलाई बोलाईदिएन । तर यथार्थ के हो भने सिसिटी क्यामेरामा कैद भएका नेपालीका जंगली हर्कतको अद्योपान्त अध्ययन तिनले अवश्य गर्नेछन् र आगामी दिन मेरिन क्लव नेपालीका निम्ति ‘प्रवेश निषेध’ स्थलमा परिणत हुन पनि सक्दछ । एक जना आयोजक सदस्यका भनाईमा त्यसका ब्यवस्थापनका एक जिम्मेवार ब्यक्तिले फोन गरि नेपालीले लज्जास्पद हर्कत देखाएको भन्दै आईन्दा स्थान उपलब्ध गराउन गाहे हुनसक्ने भनि जनाउ दिईसकेकोछ । नेपालीलाई स्थानीय सरकारले हङकङ प्रवेशमा सात मध्ये ६ प्रकारका भिसामा रोक लगाईनुको कारण खोतल्ने हो भने यस्ता असभ्य ब्यवहार प्रमुख कारक ठानिन्छ ।

मताधिकार नदिईएपछि आफुहरुले बुझाएको ५३ सय रकम अन द स्पट बुझेर चुनाव बहिष्कार गर्यौं भन्दै हिड्ने टिमको नियत के थियो भनि तिनले नै छरपरस्ट पारे । पैसा फिर्ता लैजानुले ति एनआरएन सदस्य हुनु भन्दापनि मीनलाई मत हाल्न मात्र सदस्य बनेका रहेछन् भन्ने प्रष्ट पारेकोछ । झोंकमा तिनले दिएको नया“ एनआरएन खोल्ने धम्की र पैसा फिर्ता लग्ने ब्यवहार दुबै उचित थिएन । यद्यपि दुर्गा गुरुङका समर्थकहरुका जंगली ब्यवहार पनि कम्ता उदेक लाग्दा थिएनन् । बारम्बार अनुरोधका बावजुद ति निर्वाचन कक्षभित्रै वियरका गिलास लिएर असभ्य र अश्लील गाली गर्दे हिंडिरहेकाथिए । एक जना संस्थाका जिम्मेवार ब्यक्ति जो स्वंय उम्मेदवार थिए, ले मीनका समर्थकलाई निर्वाचन मण्डलकै अगाडि हाथापाई गरे । उम्मेदवारहरु नै अधिवेशन स्थलमा आचारसंहिता विपरित निकृष्ट ब्यवहार देखाईरहेकाथिए । नेपालका कतिपय स्थानमा हुने ‘ चुनावी गुण्डागर्दी’ त्यहा“ देख्नुपरेकोथियो ।

अधिवेशन रणमैदानमा बदलिएपछि एनआरएनप्रति आस्था राख्ने ईमान्दार सदस्यहरुलाई डरले बीचैबाट भाग्नु परेकोथियो । त्यसैले जम्मा ९१ मत मात्र खस्न पुग्यो । जसमध्ये दुर्गाले ८५ मत पाएर विजयी भए भने मीनले २ मत पाएकाथिए । ४ मत रद्द थिए । ति चार जनाले जानाजान विगारेको जस्तो देखिन्थ्यो । एकै किसिमले रद्द गरिएकोथियो । मतपत्र बिगारेर अधिवेशनमा भएको लडाई मन नपर्ने हरुले आफ्नो असन्तुष्टि पोखेका पनि हुनसक्छ ।
आफ्ना सामुहिक मुद्दामा समेत कहिल्यै एक हुन नसकेका हङकङका नेपालीहरुलाई एनआरएन जस्तो सामूहिक संस्थाले एकजुट गराउने अपेक्षा गरिएकोमा त्यो ब्यर्थ रहेछ भन्ने यस अधिवेशनले देखाईदिएकोछ । धेरै सहभागीहरुले आईतवारे बवण्डर देखेपछि गरेको टिप्पणी यस्तो थियो – केहि समययता हङकङमा भैरहेका सामाजिक संस्थाहरुको अधिवेशनमा फजुलको विवाद नभएको उदाहरण नै छैन । त्यस्तो झगडा हुने संस्थाहरुको नाम पनि तिनैले गिनाएकाथिए– स्याङ्जा जन सेवा समिति, पर्वत मन्च, तमु ट्यो ह्युल र अहिले एनआरएन तिनको विश्लेषणमा, संयोग के भने सबै संस्थाको नेतृत्व तहमा पश्चिमान्चल भित्रका खास जिल्लाका गुरुङहरुकै वर्चश्व थियो ।
यसमा सत्यता के कति छ ति संस्थामा आवद्धहरुलाई नै राम्ररी थाहा होला तर एनआरएनको झगडाको गा“ठी कुरा भने दुई उम्मेदवार ( नातेदार र पर्वत जिल्लाबासी) बीच उत्पन्न ब्यक्तिगत रिसईवी प्रमुख कारण थियो भन्नेहरु प्रशस्त थिए । त्यस्तो त्यहा“ देखियो पनि । त्यहा“ लड्ने दुबै पक्षका युवाहरु अधिकांश पर्वतेहरु नै थिए । एनआरएन जस्तो बृहत लक्ष्य बोकेको संस्थामा अमुक ब्यक्तिहरुको पारिवारीक रिसईवी, ब्यक्तिगत दुश्मनी र महत्वाकांक्षाहरुलाई कुनै स्थान दिईन हुदैंन,जुन यसपालिको अधिवेशनमा हुन पुगेकोछ । यसले विश्वभर हङकङेली नेपालीको नराम्रो छवि प्रसारित/प्रचारित हुन्छ । यो अधिवेशनले एनआरएन हङकङमा पनि क्षेत्रीयता, जातीयता र नातावादको बटबृक्ष फैलदैं गैरहेको संकेत गरेकोछ । यो झांगिन नपाओस् । नया“ नेतृत्वले एनआरएनको झण्डामुनी सबैलाई समेट्ने पवित्र काम गरोस् । नवनिर्वाचित सदस्यहरुलाई शुभकामना l