नन्दबहादुर घर्ती

२०७४ फागुन २ गते ,

१४१ औं लखन थापा स्मृति दिवस । देशको तात्कालिक निरङ्कुशताविरुद्ध जीवन आहुति दिएको दिन ।

लखन थापाको वलिदानीवारे राज्य वर्षौंवर्ष वेखवर रहिरह्यो । यद्यपि जनमानसमा भने लखन थापा प्रथम सहिदको छाप थियो । नेपाल मगर सँघले लखन थापावारे उत्खनन ग–यो । प्रथम सहिद घोषणाको लागि दशकौंदेखि राज्यलाई दवाव दिइरह्यो । लामो दवावपछि २०५६ सालमा सहिद र करिव १६ वर्षपछि वि.सं.२०७२ मा प्रथम सहिद राज्यले घोषणा ग–यो ।

सहअस्तित्वको सिद्धान्तमा आधारित लखन थापालाई प्रथम सहिद घोषणा गर्न सवैको साझा प्रयत्नको प्रतिफल थियो । सवैको प्रयासस्वरुप यो सम्भव भएको हो । मगरजातिको सर्वाङ्गीण विकास गर्ने पवित्र उद्धेश्यले नेपाल मगर सँघको जन्म भएको हो । सर्वाङ्गीण विकासभित्र मगरजातिभित्रको कुरीतिविरुद्ध लड्नु पनि एक हो । मगरजातिलाई सामाजिक रुपले सशक्त र समृद्धिको दिशा निर्देश गर्न नेपाल मगर सँघ मगरजातिको साझा संगठन थियो । यसले सिंगो मगरजातिलाई जनजातिवाट राष्ट्रियतातर्फ घचेट्न बल पु–याउने सक्षम संगठन मानिन्थ्यो ।

आजभोलिको कुरा हो । नेपाल मगर सँघ र मगरात एउटा सिक्काको दुइटा पाटा भन्ठान्छन, यस्तो वुझाई गराइयो । प्रारम्भमा नेपाल मगर सँघसँग मगरातको कुनै सम्वन्ध थिएन । मगरातको लागि नेपाल मगर सँघको जन्म भएको पनि होइन । मगरातले मगरजातिलाई सशक्त वनाउनमा कुनै भूमिका खेल्ने विषय पनि होइन । तर, मगर सँघको पुच्छरमा मगरात झुण्ड्याउन लगाइयो । कुनै अमुक राजनीतिक दलले कुनै अमुक व्यक्तित्वको शालिक ध्वंस गरेको र त्यो खाली ठाउँमा कसैको इशारामा प्रथम सहिद लखन थापाको शालिक राख्नू लगाइनुले विषयलाई थप गाम्भिर्यता वनाइदिएको छ । यो पनि एक जटिल समस्या थोपर्ने काम भयो । मगर सँघको पुच्छरमा मगरात चिप्काउने र अमुक व्यक्तित्वको भड्काइएको शालिकमा प्रथम सहिद लखन थापाको शालिक राख्न उत्प्रेरित गराउने शक्ति एउटै हो । यस्तो योजना वनाउनेमा मगर सँघको आफनै वुद्धि विवेकले होइन । यो वाह्यशक्तिको योजना हो । त्यो शक्ति र योजना सामान्य परिस्थितिवाट आएको पनि होइन । सिंगो मगरजातिलाई भरसक जनजातिवाट पछाडि घिचोटेर कविलामा झार्ने र त्यसो हुन नसकेमा जनजातिमै राखिरहने योजनासँग सम्वन्धित छ ।

संसारका कैयन जातिहरु कविला अवस्थामा झरेका दृष्टान्तहरु काफी छन । अमेरिकी आदिवासीहरु जसलाई नेटिभ अमेरिकन भनिन्छ, उनीहरु कविलामा झरेको छन । उनीहरु ह्वाइहाउसवारे वेखवर छन । त्यसैगरी अष्ट्रेलियाका आदिवासीहरु जसलाई अवोरिजिन भनिन्छ, तिनीहरु पनि कविलामा झरेका छन । उनीहरु पनि नेटिभ अमेरिकन झैं त्यहाँको संसद र सरकारवारे वेखवर छन ।

नेपालका मगरजातिको विरासतको हिसावले सवैभन्दा धनी छ, यद्यपि यो जनजातिमा छ । जनजातिलाई आफनै विरासतवारे वेखवर नै हुन्छ । यो सार्वभौम छ । जनजातिमा राखिरहने वाह्यशक्तिको जञ्जिरमा नफसौं । मनन गरौं ।

१ फागुन २०७४    

अमृत योन्जन तामाङ

दशैं परित्याग गर्ने कि नगर्ने ? मेरो विचारमा जे गरे पनि हुन्छ तर हामीले आफ्नै समाजको विरुद्ध सुसाइड गोल गर्नु हुँदैन ।नेपाल संविधानतः बहुधार्मिक मुलुक हो। यो कुरा नेपालको संविधान २०७२ को प्रस्तावनामा पनि छ र धारा २ मा पनि व्यवस्था गरिएको छ। धारा ४ (१) मा "नेपाल ...... धर्मनिर्पेक्ष .... राज्य हो" भनिएको छ ।

यस्तो संवैधानिक व्यवस्थाले नेपाली जनता आ-आफ्नो धर्म मान्न स्वतन्त्र छन्। आ-आफ्नो संस्कृति र मूल्य-मान्यता पालन गर्न पनि स्वत्रन्त छन् भन्ने हुन्छ। यसर्थ राज्य, सरकारी संस्था, निकायहरु र सञ्चार माध्यमले सम्प्रेषण गर्नु पर्ने कुरा के हो भने दसै-तिहारलाई "हिन्दूहरुको महान चाड" हो भन्नु हुन्छ तर "नेपालीहरुको महान चाड" भन्नु हुँदैन। संविधानतः त्यसो भन्न पाइँदैन पनि। यसरी सम्प्रेषण गरिने हो भने गैरहिन्दू जनताले दशैं वहिष्कार वा परित्याग गरिरहनुको प्रश्नै उठदैन, कुनै तुक हुदैन। वास्तवमा राज्यसत्ताले संविधानको सही पालना गर्ने हो भने कुनै पनि चाडपर्वलाई न वहिष्कार गर्नु पर्थ्यो न परित्याग नै।

जब राज्यसत्ताले नै बहुसङ्ख्यकको नाउमा हिन्दू चाडपर्व र मूल्य मान्यता लादन खोज्छ, तब समस्या चर्किन थाल्छ। धर्मनिरपेक्ष भइसकेर पनि राज्यले यस्तो काम गरिरहेको छ, जस्तै- दशैको बेला कर्मचारीवर्गलाई एक महिनाको तलब बरावरको भत्ता दिनु र अरु धार्मिक समुदायको चाडमा विदा पनि नदिनु । दसैंमा तोप पडकाउनु र अरुको चाडमा नपडकाउनु। यसबाट राज्यले हिन्दूधर्म सापेक्ष व्यवहार देखाइरहेको छ भन्ने प्रमाणित हुन्छ। यसै गरी राष्ट्र बै‌कले दसैको अवसरमा नयाँ नोट निकाल्नु र वितरण गर्नु पनि संविधानको बर्खिलाप नै हो। नेपाली पत्रपत्रिकाले गैरहिन्दूहरुको निधारमा रातो टिका लगाएको चित्र छाप्नु (केही वर्ष अगाडि हिमालले एक जना रातो टिका र जमारसहितको लिम्बुनीको फोटो कभरपेजमा छापेको थियो) पनि संविधानको धारा कुल्चनु खोज्नु हो। आफ्ना छिमेकका हिन्दुहरुको चाडपर्वहरुमा आदिवासीहरु रमाइरहदा मिडियाको क्यामराले तिनीहरुलाई पछ्याइनु पनि धार्मिक सहिष्णुता खल्बलाउने दुष्प्रयास नै हो। यसबारेमा देशको मिडिया सचेत हुनै पर्छ। यसरी अनावश्यक हिन्दू धर्मको खेती गरिनु हुन्न।

तामाङ लगायतमा आदिवासीहरुलाई आफ्नो धर्म मान्न स्वतन्त्र छ। दवावमा परेका आफ्नतजनलाई मुक्त गर्ने प्रयास अग्रजहरुले गर्छ नै। यसो गर्दा वहिष्कारको कुरा उठनु स्वभाविक पनि हो। उनीहरुलाई १९१० को मुलुकी ऐनको पिडा छ। राज्यले हिन्दूधर्म लादिदा भएका झडप, लुटपाट र मृत्युदण्ड व्यहोरो पुस्ता सकिसकेको भए पनि छोरा वा नाती पुस्तामा त्यो तुष अझै छ। उनीहरुले आफ्नो पिडा पोख्न पाउनु पर्छ। गणतन्त्रिक मुलुकमा सवै नागरिकलाई त्यो हक सुरक्षित हुन्छ नै।

तसर्थ तामाङ युवा पुस्ताले बुझ्नु पर्ने कुरा के हो भने हामी अब "मासिने मतवाली" (मास्न वा कमारो बनाउन मिल्ने जाति) रहेनौं। अरु सरह नै हामी पनि रैतीबाट जनता हुँदै नागरिक भइसकेका छौं। अब हिन्दूहरुको सेवक बन्नु हुँदैन, सहयात्री वा सहयोगी बन्नु पर्छ। हाम्रा अग्रज र अगिल्ला पुस्ताकाहरुले गणतन्त्र र धर्मनिरपेक्षताको लागि धेरै रगत बगाइसकेका छन्। उनीहरुप्रति हामी कृतज्ञ हुनु पर्छ, कृतघ्न होइन। हिन्दू मित्रहरुको चाडपर्वमा रमाउनु भनेको नेपालको राष्टियता बलियो बनाउनु हो। उनीहरुलाई पनि हाम्रो चाडबाडमा सहभागी गराउनु पर्छ। यसबाट समाजमा सुमधुर सम्वन्ध कायम हुन्छ। तर आफैंले रातोटिका-जमरा लगाउनु भनेको आफ्नो धर्मसंस्कृति र मूल्य-मान्यताको विरुद्ध सुसाइड गोल गर्नु जस्तै हो। सुसाइड गोल गर्ने कार्यमा हामी तामाङहरु लाग्नु हुँदैन।

लखन चौधरी/धनगढी।

आम निर्वाचन २०७४ को नतिजा आउने क्रम जारी छ । सबैतिर वामगठबन्धनको चर्चा परिचर्चा चुलिएको बेला कैलाली निर्वाचन क्षेत्र नम्बर १ मा भने राष्ट्रिय जनता पार्टीबाट रेशम चौधरी अत्याधिक बहुमतले  विजय भएका छन् ।

टीकापुर घटनाको मुख्य आरोपीसमेत रहेका चौधरी ३४ हजार ३४१ मत ल्याई प्रतिनिधि सदस्यमा निर्वाचित भएका छन् । जबकि उनको निकट्तम प्रतिद्वन्द्वी वामगठबन्धनकी उम्मेदवार गरिमा शाह १३ हजार ४०६ मै चित्त बुझाउनुप¥र्यो । त्यस्तै नेपाली कांग्रेसकी उम्मेदवार इश्वरी न्यौपानेले ११ हजार २०३ मतमै सीमित भइन् ।

टीकापुर घटना घटाएको आरोप लागेपछि उनी झण्डै २६ महिनादेखि प्रवासमा बस्दै आएका छन् । प्रवासबाटै वारिसनामार्फत् उम्मेदवारी दिएका उनी २० हजार ९३५ मतान्तरले विजयपश्चात राज्यले उनलाई र थारु समुदायलाई कसरी सम्बोधन गर्छ भन्ने सबैको जिज्ञासाको विषय बनेको छ ।

को हुन् रेशम चौधरी ?
कैलाली जिल्लाको जानकी गाउँपालिका ६ (साविक दुगौली गाविस ९) जगतपुरमा २०३४ साल असोज २१ गते जन्मेका उनी बाल्यकालदेखि नै खेलकुद, साहित्य, गायनदेखि वाककलामा रुची राख्थे । प्राराम्भिक शिक्षा राष्ट्रिय प्राथमिक विद्यालय पटाभार बर्दियाबाट र माध्यमिक शिक्षा टीकापुरस्थित विरेन्द्र विद्या मन्दिरबाट लिएका उनी त्रिभुवन विश्वविद्यालयबाट स्नाकोत्तर गरेका छन् ।

०४७ सालमा माध्यमिक स्तरको थारु भाषाको जोग्नी साहित्य पत्रिका परिवारको प्रधान सम्पादक रहेका उनी ०५१ सालमा विरही नामक कविता संग्रह र मोर विहान नाम कतिसमेत प्रकाशन गरेका छन् । साहित्य र पत्रकारितामा दख्खल राख्ने उनको रेडियो नेपाल, नेपाल टेलिभिजन, रेडियो सागरमाथामा लामो समय पत्रकारिता गरेको अनुभव छ । हाल टीकापुरलगायत ३ ठाउँमा उनको फूलबारी एफएम स्थापना भएको छ ।

गायन तथा सांगीतिक क्षेत्रमा पनि अब्बल मानिने उनी रेडियो नेपालबाट गीत गाउने पहिलो थारु गायक तथा क श्रेणीको गायक मानिन्छन् । उनले हालसम्म ९३ वटा सांगीतिक एल्बम निकालेको बताउँछन् । खेलकुदमा अति नै शौखिन उनी काराँतेमा थ्री डन गरेका छन् । भने खेलमै स्थायी जागिरे समेत भए ।
जुनकारण उनलाई राष्ट्रिय प्रतिभा पुरस्कार, बहुमुखी प्रतिभा पुरस्कार, गोरखा दक्षिणबाहु, शुक्ल दिक्षित पुरस्कार, जयराज जैरु प्रकोप उद्धार पदक, गद्दी आरोहण पदकलगायत थुप्रै राष्ट्रिय पुरस्कार तथा पदकबाट सम्मानित भएका छन् ।

सधैं चर्चामा रेशम
बहुमुखी प्रतिभाका धनी रेशम चौधरी टीकापुर घटना र हालको निर्वाचनले मात्रै चर्चामा छैनन् । उनी बेला बखत चर्चामा रहने व्यक्तित्व मध्येका एक हुन् । उनको चर्चा हुनुको केहि कारण छ । सञ्चारको पहुँच नपुगेको तत्कालीन टीकापुरमा फूलबारी एफएम सञ्चालन गर्नु मात्रै नभर्ई, टीकापुरमा फूलवारी महोत्सव सञ्चालन गरी नेपालभरका कलाकारहरुको कुम्भ मेलाको आयोजना गर्ने नै उनै रेशम हुन् । हात्तीहरुको फुटबल खेल देखाउने, रेसलिङ खेल देखाएर पनि उनी निकै चर्चामै हुन्थे । त्यतिमात्रै नभई, कुनैबेला हेलिकप्टरमार्फत टीकापुरमा पुष्प वर्षात गराउने पनि उनै हुन ।

टीकापुरको लागि नौलो गतिविधि गरेर उनी टीकापुर र आफ्नो सामाजिक छबि बढाए । यिनै छबिकै कारण उनको आवश्कता महसुस गरी टीकापुरको स्थानीयहरुले हालको निर्वाचनमा अत्याधिक भोट दिई विजय गराए ।

टीकापुर घटनापछि कफ्र्युको समयमा थारुहरुको घरमा आगजनी भयो भने आगजनीमा संलग्न कोही पक्राउ परेन । तर उनलाई राज्य पक्षले एकोहोरो रुपमा घटनाको मूख्य योजनाकारको आरोप लगायो । यस्ता विभिन्न कारणले थारु समुदायले आफूहरु हेपिएको, दमन गरिएको, अन्यायमा परेको महसुस गरेको बताइन्छ । यस्ता भावनाको कारण पनि थारु गैरथारु मतदाताहरुले एकलौटी रुपमा रेशमलाई भोट दिएको बताउँछन् थारु नागरिक समाज कैलालीका संयोजक दिलबहादुर चौधरी ।

उनले भन्छन्– ‘सबै राजनीतिक दलले थारु समुदायको माग मुद्धालाई वेवास्ता गर्दै गएका छन् । तर माग मुद्दा उठाएकै कारण कोही जेलमा पर्नु, प्रवासी बन्नुपर्ने बाध्यता भएको छ । जुनकारण थारु मतदाताले आफ्नो आस्थाको आधारमा नभई नैतिकता र टीकापुर घटनाको पीडितहरुलाई न्याय दिनुपर्छ भनेर पनि भोट दिए, यसलाई राज्य लगायत सम्बन्धित पक्षले गम्भीर ढंगले लिनुपर्ने जरुरी छ ।’

नेपालको नयाँ संविधान बन्ने क्रममा अखण्ड सुदूर पश्चिम र थरुहट/थारुवान आन्दोलन उत्कर्षमा पुग्यो । हालको संविधान अखण्ड सुदूरपश्चिम पक्षधरको मात्रै माग सम्बोधन गरेको छ भने थरुहट पक्षधरको माग मुद्दा सम्बोधन भएन । जुनकारण थारु समुदाय सामाजिक र मनोवैज्ञानिक रुपमा हारेको महसुल गर्दै आएका थिए । उक्त पीडा थारु मतदाताले निर्वाचनमार्फत व्यक्त गरेको थारु अगुवाहरुको बुझाई छ ।
चुनावी प्रचार प्रसारको क्रममा पनि रेशम चौधरीको प्रचारशैली निकै पृथक थियो । उनले सामाजिक सञ्जालसहित आधुनिक प्रविधिको प्रयोग गरी आफ्ना प्रचारकहरुलाई चुनावी घरदैलोमा खटाए । एकदमै मार्मिक र यथार्थपरक विषयवस्तुको कारण पनि उनी मतदाताको मन जितेको बताइन्छ । उनी निर्वासित भए पनि प्रोजेक्टरमार्फत गाउँ–गाउँमा आफ्नो पीडा सुनाएर जनताहरुको सहानुभूत लिन सफल भए । जुन चुनावी प्रचारकै क्रममा उनको प्रचारकहरुमाथि प्रहरी हस्तक्षेप पनि भयो ।

के भन्छन् रेशम चौधरी ?
एक अर्कोसँग परस्परविरोधी अखण्ड सुदूरपश्चिम र थरुहट÷थारुवान आन्दोलन भयो । त्यस्तैबीच २०७२ साल भदौ ७ गते आठ प्रहरीसहित एक बच्चाको ज्यान गयो । त्यसको भोलिपल्ट भदौ ८ गते कफुर्य लागेको समयमा टीकापुरस्थित सयौं थारुहरुको घरमा आजजनी भयो ।तर त्यस घटनाको सत्यसत्य छानबिन नगरी राज्यले आन्दोलनको नेतृत्व गरेकै भरमा झुठो मुद्दा लगाएको रेशम चौधरीको भनाई छ । अस्पतालमा उपचार गराइरहेका, खेतमा काम गरिरहेका, जिल्लाभन्दा वबाहिर रहेका निर्दोष थारु तथा आन्दोलनका नेता एंव कार्यकर्ताहरुलाई विभिन्न मुद्दा लगाइ जेलमा कोचेको उनको भनाई छ । हाल कैलाली कारागारमा पुर्पक्षको लागि २५ जनालाई थुनामा राखिएको छ ।

हालको आमनिर्वाचनबाट जनताहरुले आफू निर्दोष भएको प्रमाणित गर्नुका साथै थारु समुदायको माग र मुद्दा सम्बोधन उचित रुपमा सम्बोधन गर्नुपर्छ भनि अत्याधिक मतले आफूलाई विजय गराएको उनी बताउँछन् ।

Source:http://www.tharuwan.com/2017/12/121361/

अमृत योन्जन तामाङ

----प्रायः प्रत्येक आइडल प्रतियोगिताहरुमा किन तामाङले जित्छ ? यसपाली पनि तामाङ आइडल बुद्ध लामाले नै जित्छन , किन ? यसको एउटै कारण छ - तामाङहरु आफ्नै हिरोको खोजीमा छन्। त्यस्तो हिरो जो तामाङ समुदायको लागि उच्च आदर्श पनि बनोस्।

अहिलेसम्म नेपालका १६ लाख तामाङहरु माझ न कुनै सामाजिक-सांस्कृतिक हिरो छ, न राजनीतिक हिरो नै, न ऐतिहासिक हिरो छ, न त साहित्यिक नै। नेपाली राज्यसत्ताले उनीहरुका हिरोहरुको पत्ता साफ गरिसकेको छ । राणाकालमा उनीहरुले दुइपल्ट राज्यविद्रोह गरेका थिए। नेपालमा राज्यविद्रोह गरेको इतिहास बोक्ने जाति नेपालमा तामाङ मात्र हो तर उनीहरुले रचेका इतिहासका हरफहरु पनि मेटाईदिए , पत्तासाफ। सात साल होस् वा सत्रसाल, छत्तीस होस् वा छयालीस वा १० वर्षे युद्धकालमा नै किन नहोस् तामाङ जातिको बलीदानीको सूची लामो छ, ९६४ जना भन्दा धेरै सहिद। तर नेपालको नश्लवादी सत्ताले उनीहरुको बलिदानीलाई कहिल्यै कदर गरेन। कुनै तामाङलाई सहिद घोषणा गरेन। बरु नामोनिसान मेटाउने प्रयत्नरत् गरी रह्यो। त्यसर्थ उनीहरु जहिले पनि आफ्नो हिरोको खोजीमा हुन्छन् र खोजीमा रहन्छन्। यस्ता मौका चुकाउन चाहदैनन्।

यस पटक पनि तामाङहरुले तन मन धनले नेपाल आइडल जिताउँने छन । जिताउँदै आएका पनि छन्। उनिहरुले प्रशान्त तामाङ लगायतकालाई जिताइसकेका छन्। इतिहास साक्षी छ। उनीहरुलाई सहयोग गर्नेहरु पनि कम छैनन्। कुनै जज वा राज्यसत्ताको हातमा अधिकार भएसम्म तामाङहरु चलमलाउँदैनन्। राज्य कहिल्यै उनीहरुको पक्षमा भएनन्। तसर्थ उनीहरुबाट कुनै न्यायको आसा नै गर्दैनन् । पिर मर्का खपेरै बस्छन् । र अहिले आइडल छान्ने अधिकार जजहरुको हातबाट दर्शकको हातमा गइसकेको छ। त्यसैले उनीहरु बेजोडले चलमलाउन थालेका छन्।

विश्वमा एक लाख सदस्यको सञ्जाल रहेको दावी गर्ने "तामाङ डेटाबेस" Tamang Database ले सूचना जारी गरी आफ्ना सदस्यहरुलाई भोट हाल्न आग्रह गरिसकेको छ। उसले ९ बुँदामा सत्तासिन जातिले के कस्ता भ्रमहरु फैलाउन सक्छन् र कसरी सतर्क रहने भनी होसियारी पनि गराइसकेका छन्। यसपटक पनि देशबिदेशमा पैसा उठाउने कार्यको थालनी भइरहेको छ। ठाउँठाउँमा, कुनाकुनामा, घरबारमा पैसा जम्मा गर्न पनि थालिसकेका छन्।

के बुद्ध साँच्ची कै योग्य छ ? के ऊ जित्ने लायकको छ ? तामाङहरुसँग उत्तर छ- अहिलेसम्मका योग्यहरुले के नापेका छन् र ? जान्नेहरुले के गरेका छन् र ! सातसालदेखि यताको ६० वर्षका अवधिमा कतिलाई जितायो जितायो ? कतिलाई हिरो बनायो बनायो- बिपिदेखि प्रचण्डसम्म। खै के पायो तामाङहरुले। मात्र सेवक हुने मौका । सेवकको दर्जा।

हो, बुद्ध लामाले अहिलेसम्म न तामाङ पहिचान झल्काउने गरी पहिरन लगाएको छ, न तामाङ गीत नै गाएको छ, न तामाङ संस्कृतिको बारेमा एक शब्द नै बोलेको छ। उल्टै नश्लबादको चपेटामा परेकी दिदीको वयानले तामाङ जातिको मन कुडाएको थियो। केहीले रिस पनि पोखे । हटात डेन्जर जोनमा पनि पुर्याइदिए। तर पनि उनीहरु यो नश्नवादीको षड्यन्त्र हो भनेर भोट हाल्न लागि राखे। उनलाई टप ३ मा पुर्याइछाडे। यस्तै, हालसम्म जितिसकेका आइडलहरुले नै पो के गरे र ? प्रशान्त तामाङ गायनमा फल्प भएर नाचेर हिडन थाले। झन् एक जना आइडलले त जितिसके पछि सरकारी पत्रिका "युवा मञ्च"को पृष्ठभरि तामाङ विरुद्ध वमन नै गरे। त्यो उसले गरे वा गराए। त्यसतर्फ तामाङहरुको कुनै चासो छैन, रहेन। "ऐसा होता है, होता रहता है" भन्ने ठान्छन्। उनीहरुको मूख्य ध्येय सत्तासीन जातिलाई बल्ड्याङ खुवाउनु हो। अहिले पनि उनीहरु शासक जातिकाहरुलाई "थुस्क्याना लाबा" अर्थात् माटो सुघाउन चाहन्छन्। बस! वास्तवमा उनीहरुको आक्रोस ब्याक्तिसँग होइन, सत्तासँग हो, सत्तासीन जातिसँग हो, सेवक मात्र बनाउने शासक सँग हो।

किनकि तामाङहरुसँग २५० वर्षदेखि नेपाली नश्लवादी सत्ताले दलेको तुष छ। उनीहरुको भूमि लुटेको कथा छ। उनीहरुको स्रोतसाधानका दोहन गरेको व्यथा छ। ऐतिहासिक भरिया बनाएको इतिहास छ। उनीहरुका पूर्खालाई यिनीहरुकै पुर्खाले पिपा, ढोके, छाते, हुक्के आदि कमारो बनाएर लुटेकोमा रोष छ, छोरीचेलीलाई धाइआमा बनाएर लुटेको, मोजमस्ती गरेको, भाषा, संस्कृति, परम्परा कुल्चेको, शिक्षामा जातिहत्या (जेनोसाइड) गरिरहेको अत्यासपूर्ण चित्रण छ। यस तुषलाई गायक रामकृष्ण ढकालले जानी वा नजानी बल्झाइदिदा उनीहरु झनै आक्रोसित बनेका छन्। यसै कारणले बुद्धलाई ११ लाख मत दिएर माथि उकासे।

फेरि पनि भन्छु- नेपाल आइडलका वुद्ध लामा सुयोग्य व्यक्तित्व होइनन्। तामाङलाई त्यो हो होइन जान्न आवश्यकता पनि छैन। जस्तै, अनलाइन शब्दकोशले आइडलको अर्थ यसरी दिएको रहेछ ༙Idol - some one who is adored blindly and excessively ! तामाङहरु यिनै शव्दवली भने जस्तै हिरोका अन्धभक्त हुन्। आइडल जिताउँन दिलोज्यानले आतुर हुन्छन्।अर्को कुरा, अमेरिकामा किन काला जातिका नागरिकहरु गीत-सङ्गीत र खेलकुदमा मात्र अगाडि छन्? गुदी कुरा के हो भने अोबामा लगायतका एक दुइलाई छाडेर उनीहरुलाई मुलधारको राजनीतिबाट अलग्याएका छन्। सेवक ठानेका छन्। सत्ताले बेलामौकामा अपराधीको सूचीमा पनि राख्ने गर्दछन्। यसर्थ उनीहरुको विकल्प नै रिस्की खेल वा गीतसंगीत मार्फत् हिरो हुनु हो। गोरा शासकहरुलाई गरी देखाउने मनोविज्ञान हो।

नेपालमा पनि मूलधारले ऐतिहासिक कालदेखि राजनीति, शिक्षा, स्वास्थ्य, रोजगारी आदिमा तामाङहरुलाई रैतीको जस्तै व्यवहार गर्न थालेपछि र लोकतन्त्रमा पनि उनीहरुलाई अनागरिक ठाने पछि र कहिलेकाही राज्यले अनाहकमा अपराधीको सूचीमा पनि उनीहरुलाई राख्ने गरेपछि यस्ता नश्लवादी सोच र चिन्तनको विरुद्ध तामाङहरु ज्यान छोडेर लागि परेका हुन् र हाललाई योभन्दा अर्को विकल्प पनि उनीहरुले फेला पार्न सकेका छैनन्। तर अमेरिकाको काला नागरिक र नेपालका तामाङमा के फरक छ भने काला जातिलाई उनीहरुका मुलुक अफ्रिकाबाट चोरेर अमेरिकामा कठोर श्रमका लागि ल्याइएका हुन् भने तामाङहरु यही माटोका अधिकार सम्पन्न धर्तीपुत्र हुन्। उल्लेखनीय कुरा के हो भने यस पटकको स्थानीय चुनाउमा प्रदेश नम्वर ३ मा २८ प्रतिशत अोगटेका तामाङहरुले २७ प्रतिशत स्थान ओगटन सफल भएका छन्। केन्द्रमा ५.५ प्रतिशत जनसंख्या रहेता पनि २.५ प्रतिशत भन्दामाथि राजनीतिक स्थान कहिल्यै हासिल गर्न नसकेको अवस्थामा यो निकै ठुलो उपलब्धि हो । यसले उनीहरुलाई सेवकबाट शासकतिर उन्मूख गराउने छ।

यसर्थ "वुद्ध राम्रो पनि हो र हाम्रो पनि हो" भनेर उसलाई आइडलमा जिताउन तामाङहरु धुमधामसँग लागि परेका छन्। विश्वका कुना कुनामा रोजगारीको क्रममा रहका तामाङहरुले दिलोज्यानले कोष जोहो गरेर भोट हाल्न तम्तयार छन्। बुद्ध जस्ताहरुले तामाङ पहिचानलाई बोके पनि नबोके पनि आइडलको प्रतिस्प्रधि मार्फत् तामाङ एकता झन् बलियो भइरहेको छ। भोलिको तामाङ भूमि निर्माणमा यस्ता आइडल प्रतियोगीताहरुले तामाङलाई एकसूत्रमा बाँध्न मद्दत पुर्याइरहेने छन्। पहिलो पाइला नचाले सगरमाथा पुग्न सकिन्न भने झै एक दिन साँच्चिकै तामाङ समुदायले तामाङ माटो, पहिचान र समुदायलाई माया गर्नसक्ने "आदर्श हिरो" पाउनेछ।

राणाकालदेखि नै तामाङ समुदायको उच्च आकांक्षा रहेको छ - "म्हेला स्या थेन म्ह्लाला कान, खाइमा धे ताला म्हान्बा राङ" (गोरुको मासु धानको भात, कहिले पो होला सत्तासाथ)। त्यो दिन अब धेरै टाडो छैन। ल्हास्सो ! सबैमा शुभकामना !