प्रेम रोकामगर

सामान्य परिचय
वि.स. २००८ पौष महिनामा भारतको कलकत्तामा जन्मिएका स्व. अरुण थापामगर ३ महिनाको हुँदा बाबाआमाको साथमा नेपाल आएका थिए त्यसपछि नेपालमै हुर्केे, बढे र पढे पनि । जेपि हाइस्कुल, क्षेत्रपाती, काठमाडौंमा उनले पहिलो पटक पढ्नको निम्ति भर्ना भए । सानो छँदा अलि बदमास भएको कारण बाबा आमाले उनलाई थप अध्ययनको लागि टर्नबुल हाइस्कुल, दार्जिलिङमा पठाए । उनले कक्षा १० सम्म दार्जिलिङमा पढे र एस.एल.सीको परीक्षा नेपालमै आएर दिए । एस.एल.सी पास भएपछि उनले क्याम्पस पढ्नको लागि पोखरामा रहेको पि.एन.क्याम्पसमा भर्ना भए । उनको सानै देखि गीत गाउने रुचि  र संगीतमा रमाउने बानी थियो ।

थापाको एक सम्झना : ढुङ्गेल

वि.स. २०४० साल तिर सोल्टी होटलमा गीतकार सुवास चन्द्र ढुंगेलले पहिलो पटक अरुण थापालाई भेटे । अरुण त्यहीँ काम गर्थे । गीतकार ढुंगेलले एउटा एल्बमको तयारी गर्दै थिए । आफ्ना दाजुको सहयोगमा उनले थापालाई भेटेका थिए । उनले आफ्नो इच्छा व्यक्त गरेपछि अरुणले सुवासलाई भने, हुन्छ तिम्रा गीतहरु मलाई देऊ मलाई मनपर्यो भने गाउँछु । उनले दुई तीन वटा गीत दिए । अरुणले दुई तीन वटा हैन १२/१३ वटा गीत मागे । उनले सोधे, किन १२/१३ वटा दाई ?अरुणले जवाफ फर्काए, मेरो गीत गाउने बेग्लै तरिका छ । ती गीतबाट म आफूलाई मेल खाने र मेरो जीन्दगी मिल्ने गीत छानेर गाउँछु । सुवासले अरुणको हातमा थमाएका गीतमध्ये ‘चोट के हो व्यथा केहो’, बोलको गीतलाई विशेष मनपराए । उनले भने सुवास भाई, यो गीत म गाउँछु, कसैलाई नदेऊ है । आफ्नो जीवनमा असफल प्रेम भोगेका अरुणसँग मनमा प्रेम विछोडको गहिरो पीडा थियो । त्यो गीतमा उनले आफ्नो जीवनको पीडा पाए । त्यसैले उनले त्यो गीत आफ्ना लागि बुक गरे ।

साउन ५ गते गायक अरुण थापाको पुण्य तिथी हो । आफ्ना कालजयी पीडा भरिएका गीतका लागि थापाको सम्झनामा उनीसँग नजिकको सम्बन्ध भएका साथीहरू, उनलाई चिन्ने श्रोताहरु, मगर संघ, मगर विद्यार्थी संघ तथा अन्य संस्था एवं विभिन्न अन्य सांगितिक क्षेत्रसँग सम्बन्धित भएका संघ संस्थाहरुद्वाराअरुण थापा मगरको पुण्य तिथीमाउनको सम्झनामा साँस्कृतिक तथा अन्य थापासँग सम्बन्धित कार्यक्रमहरु गर्ने गरिन्छ ।

उनले आफ्नो जीवन विसाए पछि उनलाई श्रद्धाञ्जलीका लागि एकेडेमी राखियो । त्यहाँ राखिएको व्यानरमा लेखिएको थियो । चोट के हो ? व्यथा के हो ? त्यो प्रश्न आज पनि छ । धेरैले त्यसलाई उनको प्रेम वियोगले दिएको चोटको भुटभुटी ठान्छन तर त्यो चोट र व्यथालाई व्याख्या गर्ने उत्तर कोहिसँग छैन् । सायद अरुणलाई भन्न सक्ने शब्द नै छैनन् । गीत लेखेका सुवाससँग पनि त्यसको ठोस उत्तर छैन् । ढुङ्गेलसँगको कुराकानीमा उनको मुखबाट खुस्क्यो ‘प्रेम’ । अरुणले पनि जीवनमा कसैलाई प्रेम गरेका थिए । त्यो पीडालाई उनले गीतमा पोखे र जीवनमा अगाडि बढे तर त्यस्तै पीडाबाट गुज्रिएको थापाको हकमा त्यसो हुन सकेन् । उनी त्यसमै पिल्सिरहे ।

चोट केहो ? व्यथा के हो ?, म जस्तो घाइटेलाई सोध ।
मिलन के हो ? खुसी के हो ?, मसँग कहिल्यै सोध्दै नसोध ।

यो गीत उनको हृदयको एकदम नजिक थियो । अरुणको अन्तिम भनिएको एक अन्तवार्ता उनलाई आफूले गाएका गीत कुन गीत असाध्यै मनपर्छ ? भनेर सोध्दा दुईवटा गीतको नाम लिएका थिए । ‘चोट के हो ? व्यथा के हो ?’ र ‘म रोए पनि तिमी हाँसी दिनु’ गीत आफ्नो जीवनसँग नजिक रहेको र मेल खाने भएकाले मनपर्ने बताएका थिए । उक्त अन्तर्वातामा उनले, ‘मलाई मेरो सबै हिट गीतदेखी सन्तुष्टि छ । तैपनि प्रायः मलाई हृदय छोएको, हर्ट टच गरेको गीत ‘चोट के हो ? व्यथा के हो ? र ‘म रोए पनि तिमी हाँसी दिनु’ हो । यी दुईवटाले चाँहि मलाई अलिकति हृदयलाई छोयो भनुँ न । एउटा कुरा त फिलिङ्स पनि राम्रो आउँछ भन्छन् अरुण । उनलाई पनि त्यो फिलिङ्स गीतमा राम्रो आएको लाग्थ्यो । पहिल्यै देखि भावुक गीत मन पराउने उनलाई ती गीत अरुभन्दा बढी नै प्रिय लाग्थे । सुवासले उक्त गीतसँग जोडिएको केही यादको सम्झना गरे । गीत रिलिज भएपछि ठिकठिकै चल्यो तर उनको निधनपछि चाँहि त्यो गीत बढी नै चल्यो । उनले २०४५ मा निकालेको १० गीतको एल्बमको कभर गीत थियो त्यो गीत । उक्त एल्बममा अरुणले तीन वटा गीत गाएका छन् ।

उनले त्यो गीत बाहेक ‘पारि गयौ किन अधुरो यो जीवनमा’ र ‘अरुसँग नजोख मलाई’ बोलका गीत गाएका थिए । उनका लागि भनेर चौथो गीत पनि तयार पारिएको थियो शिलाबहादुर मोक्तानको संगीतमा तर बिग्रदो स्वास्थ्यका कारण दुई दिनसम्म कोशिस गर्दा पनि गाउन सकेनन् र पछि ‘पिएर आँसु आफ्नै प्यास म मेटूँला’ बोलको गीत उमेश पाण्डेको स्वरमा रेकर्ड गरियो । भनिन्छ, टुक्रिएको मनबाट जीवन्त संगीत निस्कन्छ । अरुणको जीवनलाई नियाल्दा पनि त्यस्तै अनुभूति हुन्छ ।
वि.स. २०५५ सालको अन्त्य–अन्त्यतिर फेरि अरुणसँग सुवासको भेट भएको थियो । भेटमा आफ्ना लापरवाहीले स्वास्थ्य बिग्रेर गीत गाउन नसकेकोमा उनले दुःख व्यक्त गरे । सुवास राम्रो राम्रो गीत गाउने बेलामा गाउन सकिरहेको छैन । ठिक भएपछि गाउनुपर्छ राम्रो राम्रो गीत लेखिराख है । अरुणले आफूलाई यति माया गर्ने श्रोताका लागि अरुराम्रा गीत दिन सक्ने हुँदाहुँदै पनि त्यसो गर्न नसकेकोमा सुवाससँग दुःख मनाउ गरेका थिए । त्यसको केही महिनापछि उनको निधनको खबर प्राप्त भयो ।


अरुण भन्छन् : जीवनमा सबथोक पाएँ र फेरि सबै गुमाएँ
पोखराको पि.एन.क्याम्पस उनको लागि एउटा देखाउने बहाना मात्र थियो । उनको मन संगीत तर्फ खिचिएको थियो । सानै देखि गीत गाउन रुचि राख्ने अरुण सानो छँदा प्रायजसो हिन्दी क्लासिकल गीतहरू र नारायण गोपालका गीतहरू गाउथे गर्दथे । अरुणलाई किशोर कुमार, ममोद्राफी र मुकेश यी ३ मनपर्ने इन्डियन सिङ्गरहरू र नारायण गोपालका गीतहरूबाट प्रभावित हुन्थे र उनीहरूकै गीत गुनगुनाउथे ।खासै हित नभएपनि उनले ‘कतै टाढा तिमीबाट पुगे भने कल्पेर नबस्नु ठूलो छ संसार हजार छ मुटु आफैमा हराई बर्बाद नहुनु’ पहिलो गीतको रुपमा गाएका थिए । अत्यन्त मीठो स्वरसँगै भावनामा डुबेर गाउने अरुणले पछि ‘जति माया लाए पनि जति कसम खाए पनि’ बोलको गीत गाए जुन निकै हित भयो ।उनका सहकर्मी विक्रम गुरुङको लेखन तथा कम्पोजमा अरुण आफैले संगीत भरेको उक्त गीतले गर्दा होला उनको जीवन दैनिकी नै परिवर्तन भएको अरुण बताउछन्। गीत संगीतको क्षेत्रसँगै उनले करिब ४ वर्ष जति नेपाल बैंकमा पनि जागिरेको रुपमा काम गरेको बताउछन् । अरुण भन्छन् मेरो सांगीतिक यात्रामा धेरै सहयात्रीहरू मध्ये दीप श्रेष्ठ पहिलो यात्री हुन् । हामी प्राय सँगै खाने, सँगै हिड्ने, बस्ने गर्दथ्यौं । उनी गाउने मात्र होइन गीत लेख्न पनि मन पराउँथे तर एक जना मानिस दुईवटा डुङ्गामा एक एक वटा खुट्टा राखेर यात्रा गर्न खोज्यो भने लड्छ भन्ने उनको मान्यता थियो ।

निकै कम उमेरमै गीत संगीतमा होमिएका अरुण थापा मगरले सांगीतिक प्रस्तुतीको रुपमा पहिलो पटक क्याम्पसमै गीत गाए र क्याम्पसमा गीत गाएरै उनी प्रेममा परे ।पोखराकी नेवार परिवारकी विमलासँग उनको प्रेम गहिरो थियो ।करिब २ वर्ष जति प्रेममा परे यो कुरा केटीको परिवारलाई स्वीकार्य थिएन ।

वि.स. २०३४/०३५ साल तिरको कुरा हो । (थापाको अन्तिम अन्तर्वाता)प्लेनमा भाग्ने योजना बनाएका उनीहरु अन्तिम समयमा फ्लाइट क्यानसिल भएपछि ट्याक्सीमा काठमाडौं भागेका थिए । ६ महिना उनीहरूसँगै बसे तर परिवारको पछि झुक्याएर विमलाको अन्तै विवाह गरिदिए । त्यसपछि अरुणको जीवन भताभुङ्ग भयो । नशा उनको पीडा भुलाउने बहाना बन्यो तर छातिभित्र चोट बोकी बाँचेका अरुणले लिएको नशाको साहारा जीवन छोट्याउने माध्ययम मात्र थियो । उनले दोस्रो विवाह पनि गरे, एउटी छोरी जन्मेको केही समयपछि त्यो पनि सकियो । उनीमाथि पीडाको अर्को खात थपियो ।

अरुण गीतका लागि प्रेम वियोगले प्रेरणा दिएको बताए पनि नशामा धुत हुँदा सुधारगृहसम्म पुगे तर त्यसले पनि सुधार गर्न सकेन । उनलाई नेपाली सांगीतिक आकाशले एउटा नक्षत्र गुमाएको ठान्दछ । नेपाली संगीतले उनीबाट अझै धेरै पाउन सक्थ्यो जुन केबल हाइपोथेसिस मात्र बनेको छ । जीवनको अन्तिम समयमा उनी रोगसँगै धनको अभावबाट पनि पिल्सिएका थिए । उनलाई सरकाले हेरोस् भन्ने चाहना थियो तर त्यसो हुन सकेन । उनी भन्थे, सहयोगको आशा त छ तर आफै गएर भन्न अप्ठेरो हुन्छ । फेरी बिरामी भएर ओछ्यानमा थलिएको बेला कता जान सकिन्छ र ?

अरुणका साथीहरू भन्छन् अरुण बिग्रनुमा कसैको अभिभावकत्व नपाउनुलाई मान्छन् । परिवारमा कोही बिग्रियो, कुलतमा फस्यो भने उसलाई कि बाबु आमा कि श्रीमतीले सुधार्न खोज्छन तर अरुणलाई सुधार्ने कोही भएनन् । उनी त्यो बाटोमा हराए जहाँ जान अत्यन्तै सजिलो थियो तर फिर्ता आउन उस्तै कठिन्, उनी फर्किन सकेनन् ।
थापाले थोरै तर गुणस्तरिय गीत गाए । जम्मा ३६ वटा मात्र गीत गाएर यस स्तरको प्रसिद्धि प्राप्त गर्ने उनी सम्भवतः एक्ला नेपाली गायक हुन् । उनी कतिसम्म चर्चित थिए भने सन् २००३ मा बिबिसीले गरेको संसारका उत्कृष्ट १० गीतको सूचिमा उनले गाएको ‘ऋतुहरुमा तिमी हरियाली बसन्त हौ’ बोलको गीतले सातौं स्थानमा आफूलाई अटाएको थियो । उनको यो सफलताबाट जोसिएका झम्सीखेलमा स्थानीयले उनको सालिक बनाए जसलाई आज अरुण थापा चोकले चिनिन्छ ।

उनले नेपाली गीतसँगै एउटा भजन र मगर भाषाको भाषिक गीत पनि गाएका छन् । ती पनि उस्तै सुनु सुनु लाग्नेछन् । यी श्रष्टा बितेको देढ/दुई दशक बितिसकेको छ तर उनका गीत अझै जीवन्त छन् । आज पनि उनलाई मनपराउनेहरुको जमात ठूलै छ । अन्तमा उनी भन्छन्, “जीवनमा सबथोक पाएर फेरि सबथोक गुमाए । कहाँ पुग्नु थियो मलाई कहाँ हो कहाँ पाइला बढाए । तर म यस्तै अन्योलमा रमाउने मान्छे । मलाई रुखो सहानुभूति नै प्यारो छ । यहाँ तिर् बिसाउनै गाह्रो छ” । असफल प्रेमपछि पीडा भुलाउन नशालाई शहारा मानेर दुव्र्यसनको दलदलमा आफ्नो जीवन समाप्त पारेका थापाले वि.स. २०५६ साउन ५ मा बाघबजारको यात्री गेष्ट हाउसमा चोट र व्यथाले भरिएको जीवनको अन्तिम सास फेरेका थिए ।

नेपाली सुगम संगीतका अमर नक्षेत्रका रुपमा लिइने स्व. गायक मगरले४७ वर्षको उमेरमा नै अलविदा भने पनि ‘ऋतुहरुमा तिमी हरियाली बसन्त हौ’, ‘जति माया लाए पनि’, ‘मेरो गीत सबै तिमीलाई’, ‘चोट के हो, व्यथा के हो’,‘आँखाको निद खोसि लानेलाई’, ‘साँझको जुन सँगै’, ‘यो मनको के भर हुन्छ’, ‘जीन्दगी के छ र आखिर’,‘भुलुभुलु लाग्यो मलाई’,‘दोष कसैलाई दिन चाहन्न म’, ‘करोड मुटुहरुको एउटै ढुकढुकी नेपाल’ , ‘लाग्न थाल्यो जीवनमा मेरो कथा यस्तो’जस्ता दर्जनौं कालजयी गीतले उनलाई अमर बनाइ राखेको छ र तिनीहरूले कहिले पनि बिदा माग्नेछैनन् ।
लेखक: नेपाल मगर विद्यार्थी संघका, केन्द्रीय सदस्य

राजेन्द्र स्थापित

"वक्तामा मदन भण्डारी पनि हुनुहुन्थ्यो । जनजाति नेता गोरेबहादुर खपांगीले एमालेको खोइरो खने ।"

प्रसंग– १
०४६ सालको जनआन्दोलनपछि कांग्रेस नेता कृष्णप्रसाद भट्टराईको नेतृत्वमा अन्तरिम सरकार गठन र संविधान जारी भयो । ०४८ वैशाख २९ को दिन बहुदलीय व्यवस्थाअन्तर्गत पहिलो पटक (०५१ सालको निर्वाचनलाई छाडेर) प्रतिनिधिसभाका लागि निर्वाचन हुने भयो । काठमाडौंमा ५ निर्वाचन क्षेत्र तोकिएको थियो । लामो समय भूमिगत रूपमा क्रियाशील नेपाल कम्युनिस्ट पार्टी (एमाले) ले पहिलोपटक यो संसदीय चुनावमा भाग लिँदै थियो । निर्वाचनलाई जसरी पनि आफ्नो पक्षमा पार्न उक्त पार्टीले क्षेत्र नं. १ र ५ मा महासचिव मदन भण्डारी, क्षेत्र नं. ३ मा पद्मरत्न तुलाधर र ४ मा सहाना प्रधानलाई उठाउने निर्णय गर्यो । क्षेत्र नं. २ को हकमा चाहिँ पार्टीले तुरुन्तै निर्णय लिन सकेन ।

हामी त्यसबेला दृष्टि साप्ताहिकमा कार्यरत थियौं । जसको कार्यालय कालिमाटीस्थित सुनकोशी छापाखानामा थियो भने एमाले कार्यालय नेपाल कम्युनिष्ट पार्टीका संस्थापक नारायणविलाश जोशीको बागबजारस्थित घरमा थियो । उम्मेदवारी छनोटलाई अन्तिम रूप दिन स्थायी कमिटी बैठक बस्ने तयारीमा थियो । एक्कासि मदन भण्डारीको फोन आयो । हामी ५–६ जनालाई एकैपटक भन्नुभयो, ‘निर्वाचन क्षेत्र नं. २ मा पत्रकार रघु पन्तलाई उठाउने कुरा छ, २ बजे बस्ने स्थायी कमिटी बैठकले यो निर्णयलाई अन्तिम रूप दिँदै छ, विरोध गर्नुपर्ने भए मान्छे जम्मा पारेर आइहाल्नु, पछि मलाई भन्न पाउनुहुन्न ।’

काठमाडौंका एमाले कार्यकर्ता हामी त्यसबेला रघुजीलाई टिकट दिनुहुँदैन भन्ने पक्षमा थियौं । हाम्रो पहिलो भनाइ थियो– रघु पन्त विमर्श साप्ताहिकलगायत अन्य पत्रपत्रिकामा एमालेकै आलोचना गरेर लेख्छन्, नेता माधव नेपालको ब्रिफकेस बोक्दै हिँड्ने गरेकै आधारमा काठमाडौंबाट उम्मेदवारी दिन लगाउनु उचित हुँदैन । उनी गैरनेवार मात्र होइन, जनजातिविरोधी पनि हुन् भन्ने हाम्रो ठम्याइ थियो । यसअघि कार्यकर्ताको चर्को विरोधका बाबजुद माधव नेपालको पहलमा रघु उम्मेदवार बन्दै छन् भन्ने सुनिसकेका थियौं । महासचिवको फोन आएलगत्तै अन्य साथीलाई खबर गर्यौं र ८–१० जना हुर्रिएर बागबजार पुग्यौं । सबै नेता उपस्थित भइसकेका थिएनन् । हामीलाई एकछिन तल पर्खन भनियो । सानु श्रेष्ठ, उदयराज पाण्डे, केशव स्थापित, जीवनराम श्रेष्ठलगायत हामी बाहिर बसिराख्यौं । त्यतिञ्जेलमा केशव स्थापित ठूलो  स्वरमा कराउन थाले । भन्दै थिए– काठमाडौंको चुनाव हाँक्ने हामी, हाम्रै कुरा सुनिन्न भने नेताहरू एक जनालाई टुकुचा खोलामा फालिदिन्छु । मैले केशवलाई ठूलो स्वरमा नकराउन आग्रह गरें । एक तलामाथि बसिरहेका नेताहरूले सुन्लान् भन्ने डर थियो तर केशवले ‘सुने सुनुन् । सुनुन् भनेरै भनेको हो’ भन्दै झन् बम्किन थाले ।

एकछिनपछि सबैलाई माथि बोलाइयो । पहिलो तलाको खुला कोठामा राखिएका कुर्सीमा बस्यौं । अगाडि लाम्चो बेञ्चजस्तै टेबुल थियो । त्यसको पछाडि मदन भण्डारी, सीपी मैनाली, जीवराज आश्रित, मनमोहन अधिकारी, भरतमोहन, माधव नेपाललगायत बसेका थिए । मदन भण्डारी मौन रहनुभयो । सीपीले ‘ल भन्नुस् तपाईंहरूको कुरा के हो ?’ भनेर सोधे । केशव स्थापित अगाडिकै पंक्तिमा थिए । उनले ‘रघु पन्तलाई टिकट दिनुहुन्न’ भने । मनमोहन जुरुक्क उठे र रिसाउँदै कराए, ‘पार्टीको निर्णयमा हस्तक्षेप गर्ने तपाईं को ?’ नेकपा (माले) र नेकपा (माक्र्सवादी) बीच एकीकरण भएको धेरै समय भएको थिएन । माक्र्सवादीका नेता र एकीकरणपछि एमाले अध्यक्ष बनेका मनमोहनले माले कार्यकर्तालाई चिनेका थिएनन् । केशव पनि कुर्सीबाट जुरुक्क उठे र भने, ‘केशव स्थापित भन्ने मै हुँ ।’

त्यसपछि बल्ल मनमोहन ठण्डा भए । हामी सबैले रघुको उम्मेदवारीको विरोध गर्यौं । हामीलाई विरोध गर्न लगाउन बोलाउने मदनचाहिँ चुपचाप बसिरहनुभयो, केही थाहा नपाए जसरी । सीपीले फेरि सोधे ‘ल ठीक छ, रघु हुँदैन भने अरु को त ?’ हामीले अष्टलक्ष्मी शाक्य र सानु श्रेष्ठमध्ये जो कसैलाई उठाए पनि फरक नपर्ने सुझाव दियौं । मनमोहनले ‘ठीक छ तपाईंहरू जानुस्, हामी छलफल गर्छौं’ भने । हामी फक्र्यौं । पार्टीले क्षेत्र नं. २ बाट अष्टलक्ष्मीलाई उठाउने निर्णय ग¥यो । पछि अष्टले पनि उठ्न पाइनन् । जनमोर्चासँग तोलमेलको कुरा मिलेपछि सो क्षेत्र उनीहरूको भागमा पर्यो । अष्टलष्मीको स्थानमा मल्ल के. सुन्दर उम्मेदवार बने । निर्वाचनमा उनी कांग्रेसका दमननाथ ढुंगानाबाट पराजित बने । दमननाथ पछि प्रतिनिधिसभाको सभामुख बने । जे होस् रघु पन्तलाई ‘टिकट’ दिने कुरा महासचिव मदन भण्डारीलाई पनि चित्त बुझेको रहेनछ भन्ने छर्लंग भयो । रघुको विरोध गराउन उहाँले पर्दा पछाडि बसेर खेलेको भूमिका शायद आजसम्म कुनै नेतालाई थाहा छैन होला ।

प्रसंग– २
०४८ सालको निर्वाचनमा कांग्रेस १ सय १० सिट जित्न सफल भयो । एमाले ६९ सिट जितेर प्रमुख प्रतिपक्षी बन्यो । राप्रपा (चन्द)ले ३, राप्रपा (थापा) ले १ र जनमोर्चाले ९ सिट जिते । विष्णुबहादुर मानन्धरको नेकपा (प्रजातन्त्रवादी) ले २ र नेमकिपाले २ सिट पाए । कृष्णराज बर्मा र तुल्सीलाल अमात्यको कम्युनिष्ट पार्टीले पनि निर्वाचनमा क्रमशः ३६ र १४ स्थानमा उम्मेदवार उठाएका थिए तर एउटै सिट जित्न सकेनन् । संविधानअनुरूप ठूलो दल बनेको कांग्रेसले सरकार गठन ग¥यो । गिरिजाप्रसाद प्रधानमन्त्री बने ।

प्रतिनिधिसभा २ सय ५ र राष्ट्रिय सभा (माथिल्लो सदन) ६० सदस्यीय थियो । बलराम उपाध्याय, राष्ट्रिय सभामा एमाले तर्फबाट मनोनीत भए । प्रतिनिधिसभा निर्वाचन सकिएको १ वर्ष बित्न पाएको थिएन, उनैले संस्कृत भाषालाई विद्यालय स्तरका १ देखि १० सम्म अनिवार्य विषय बनाउन हस्ताक्षर संकलन शुरु गरे । प्रतिनिधिसभामा त्यसको नेतृत्व कांग्रेस सदस्य नरहरि आचार्यले गरे । हस्ताक्षर गर्नेको संख्या ८४ पुग्यो । हस्ताक्षर गर्नेमा मदन भण्डारी पनि हुनुभयो । नेवाःलगायत जनजाति समुदायले मदन भण्डारीजस्ता क्रान्तिकारी नेताले ऐतिहासिक र महत्वपूर्ण भए पनि त्यसबेला मृत भाषाको रूपमा व्याख्या गर्न थालिएको संस्कृतलाई सबै भाषा–भाषी र जातिका विद्यार्थीमाथि जबर्जस्ती लाद्ने प्रयासस्वरूप अघि सारिएको प्रस्तावको पक्षमा संकलित हस्ताक्षर अभियानमा हस्ताक्षर गर्नु राम्रो भएन भनी आलोचना गर्न थाले । हस्ताक्षर संकलनविरुद्ध काठमाडौं उपत्यकामा सभा, जुलुस, गोष्ठी आयोजना भए । यसै सेरोफेरोमा सभागृहमा जनजातिहरूले एउटा गोष्ठी डाके । वक्तामा मदन भण्डारी पनि हुनुहुन्थ्यो । जनजाति नेता गोरेबहादुर खपांगीले एमालेको खोइरो खने ।

  एमालेकै पूर्वनेता खपांगीको विरोधबाट मदन त्यसै पनि तिल्मिलाइसक्नुभएको थियो ।

त्यसमाथि कार्यक्रममा जनजातिको ठूलो उपस्थिति थियो । मदनले एमालेको भाषिक नीतिलगायत समसामयिक राजनीतिबारे व्याख्या विश्लेषण गर्नुभयो । उपस्थित अधिकांश उहाँको भाषणबाट प्रभावित बनेनन् । दर्शकदीर्घाबाट ‘अनिवार्य संस्कृतका लागि थालिएको हस्ताक्षर अभियानमा तपार्इंले किन हस्ताक्षर गर्नुभयो ?’ भन्ने प्रश्न आयो । हो–हल्ला शुरु भइसकेको थियो । मदनले शुरुमा आफूले हस्ताक्षर गरेको अनिवार्य संस्कृतिको लागि हो भनेर थाहा नपाएको स्पष्टीकरण दिनुभयो । मदन भण्डारी जत्तिको सचेत र बुद्धिमान व्यक्तित्वले दिएको जवाफले झन् आगोमा घ्यू थप्ने काम गर्यो । सहभागी आ–आफ्नो सिटबाट उठेर हो हल्ला र हुटिङ गर्न थाले । मदनले फेरि पनि प्रस्ट कुरा राख्नुभएन । गोलमटोल जवाफ दिन थाल्नुभयो । ‘काइते तर्क’ दिएको भन्दै ‘आउट’ ‘आउट’ ले हल गुञ्जियो । सधैंभरि तालिमात्र खाने गरेका मदनले जीवनमै पहिलो र अन्तिम हुटिङ खानुभयो र त्यो दिन रन्थनिँदै हलबाट बाहिरिनुभयो ।

अनिवार्य संस्कृतविरोधी आन्दोलन चर्कंदै थियो । शायद सभागृहको कार्यक्रम शनिबार भएको थियो । बिहीबार असन चोकमा नेपाल भाषा मंकाः खलः ले अर्को सभाको आयोजना गर्यो । स्थानीय नेवार समुदायले उक्त सभामा पनि मदनले काइते भाषा बोलेमा जुत्ताको मालासमेत लगाइदिने योजना बनाएको थाहा पाएँ । सोमबार बिहान मदनलाई सजग गराउने उद्देश्यले फोन गरें । हुटिङको कारण नक्सालस्थित डेराबाट बाहिरै ननिस्किइकन बस्नुभएको रहेछ । सोमबार बिहानसम्म पनि स्वरमा कम्पन थियो । शुरुमा रिसाउनुभयो । आफ्ना कार्यकर्तामाझ भनेर कार्यालयमा लगी बेइज्जत गराएको रिस पोख्नुभयो । मैले त्यहाँ उपस्थित अघिकांश एमालेकै मतदाता भएको तर चित्तबुझ्दो स्पष्टिकरण नपाउँदा रिसाएर हुटिङमा उत्रेको यथार्थ कुरा सम्झाएपछि शान्त बन्नुभयो । तर बिहीबारको सभामा कुनै हालतमा उपस्थित नहुने जानकारी दिँदै पार्टीको तर्फबाट मोदनाथ पश्रितलाई लान भन्नुभयो । प्रश्रित झन पहिल्यैदेखि जनजातिमाझ आक्रोशित थिए, त्यसैले सभामा उनलाई बोल्न लगाउँदा पार्टीलाई झन बढी हानी हुनसक्ने कुरा राखें ।

मदनले आफूले पनि सम्झाउने भन्दै बाँकी कुरा सम्झाउने जिम्मा मलाई नै दिनुभयो । प्रश्रितसित फोनमा कुरा गरेपछि सजिलै समस्या सल्टियो । उनले सभामा उपस्थित जनसमुदायको भावनाअनुकूल बोल्ने आश्वासन दिए । नभन्दै असन चोकमा आयोजित सभामा उनले जनसमुदायलाई चित्त बुझ्ने गरी मात्र होइन, तालीमा ताली बजाउने गरी भाषण ठोके । स्थानीय जनताको रोष बल्ल शान्त भयो । लगत्तै सम्पन्न ०४९ को स्थानीय चुनावमा उपत्यकाबाट एमालेले राम्रो नतिजा हासिल गर्यो । मदन भण्डारीलाई अत्यन्त आदर र माया गर्ने हामीलाई मदनले खाएको त्यो हुटिङले आज पनि मन दुखाउँछ, अशान्त बनाउँछ । किनभने यसअघि मदन नेवार समुदायमाझ पनि लोकप्रिय बनिसक्नुभएको थियो । प्रगतिशील संस्था ‘गथु पुचः’ द्वारा धरहरा, गणबहालस्थित गोयथे इन्स्टिच्युटमा आयोजित ‘न्हगु संविधानय् भाषा व जाति (नयाँ संविधानमा भाषा र जाति)’ विषयक विचार गोष्ठीमा मदनले सबैको मन जित्नुभएको थियो ।

मालेको नाउँ लिएपछि कन्सिरी तताउने कवि दुर्गालाल श्रेष्ठ र पछि डा. बाबुराम भट्टराईको सरकारमा विज्ञानमन्त्री बनेका डा. केशवमान शाक्यले समेत ‘तिमीहरूको नेतामा दम छ, राम्रो नेता रहेछन्’ भनी टिप्पणी गरेको आज पनि झल्झली सम्झन्छु । उक्त गोष्ठीमा आफ्नो पालोपछि मदनलाई वक्ता राखेर हुर्मत लिन लगाएको आरोप त्यसबेला खपांगीले ममाथि लगाएका थिए । शायद मदनको त्यो नै काठमाडौंमा पहिलो सार्वजनिक सभा थियो । भर्खर खुला भएको नेकपा (माले) प्रवक्ताको रूपमा कार्यक्रममा सहभागी भएका उहाँ पार्टी महासचिवको रूपमा प्रकट भइसक्नुभएको थिएनन् । खुला मञ्चमा मंसिरमा आयोजित मालेको आमसभा त्यसपछिको हो, जसमार्फत उहाँ रातारात लोकप्रिय ‘नायक’ बन्नुभयो ।
(सन्दर्भ : जेठ ३)

साभार:जनआस्था (सिर्सक परिबर्तन गरिएको)

राज्यसत्ता ,

भानुभक्त आचार्य ,जसलाई नेपालमा आदिकवी अर्थात सबैभन्दा पहिले नेपाली भाषामा कविता कोर्ने व्यक्ती भनेर उपाधी दीईेएको छ र हरेको बर्ष उनको जनमज्यन्ती धुमधामका साथ साहित्यिक जमघट, कविता वाचन आदीइत्यादी गरी स्कुल ,कलेज देखी बिभिन्न संघ संस्थाहरुले मनाउने गर्दछन । उनी नेपाली खस भाषामा पहिलो कवी भए पनि उनी भन्दा पहिले नै नेपालका अन्य मात्री भाषा भएकाहरुले कविता साहित्य रचना गरिसकेका थिए।उनको मुख्य देन भनेर घोकाइने भारतमा सन्स्क्रितमा लेखिएको रामायणलाई नेपाली खश भाषामा उल्था गरेको पाईन्छ जुन नेपालका आदिवासीको लागि मात्र नभएर सारा नेपालीको लागि पनि त्यो धार्मिक ग्रन्थ बाहेक कुनै मुल्य छैन ,फाईदा थिएन र छैन पनि धार्मिक संघ सन्थालाई बाहेक । यो क्रिस्तियन्को बाइबल,मुस्लिमको कुरान नेपालीमा उल्था गरेर प्रचार प्रसार गरे जस्तो मात्र हो ।

बरु उनी कवी, साहित्यकार कम शोषक ,स्त्रिलम्पत बढी भएको देखिन्छ उनको कविताहरु नियाल्दा । हेरौ भानु भक्तले लेखेको केही कविता ।
जसमा उनले अाइमाई ,नारिलाई हास्न समेत प्रतिबन्ध लगाएका छन हास्नु भनेको वेस्याको काम हो भनेका छन ।उनले रचेको वधु शिक्षामा यस्तो छ । यो शिक्षा यति प्रतिगामी छ कि नारीलाई हाँस्न समेत प्रतिबन्ध लगाइएको छ। ‘हाँस्नू छैन कदापि नारीहरुले वेश्या हुने हाँस्तछन्’ भन्दै हाँसेमा वेश्या भइने तर्क गरिएको छ। थपेका छन्, ‘वेश्या लौ नहउन् तथापि घरको काम् ती सबै नास्तछन्।’ अझ एक्लै पनि हाँस्न हुँदैन दुक्लै पनि हाँस्न हुँदैन पनि भनिएको छ। मतलब हाँस्न त हुँदै भएन। ‘एक्लै हाँस्न हूँदैन कोहि नभई अर्को सँगी भो जसै, हाँस्तैमा दिन जान्छ एहि रितले सब् काम बित्छन् तसै।’ लोग्ने र सासुको खुट्टा मिच्नुपर्ने उपदेश पनि दिइएको छ। पढ्नुस् आचार्यको वधु शिक्षा।

प्रस्तावना
एक थोक भन्छु न मान्नु दुःख हे मित्र तारापति ।
तिम्रा ई जति छन् जहानहरू ता जुझ्न्या रह्या छन् अति ।।
सून्याँ दन्तबझान आज घरको कर्कर् गर्‍याको जसै ।
भर्रात् जाग्रान झैं भयो मकन ता लागेन आँखा कसै ।।१।।

धन् इज्जत् र घरबार देख्छु बढिया छैनन् कुनै चीज् कमी ।
बूहारी यदि कर्कशा हुन गया क्या घर् गरौला तिमी ।।
साह्रै झोक उठयो मलाइ र बधूशिक्षा बनाया पनी ।
यस्ले पत्नि, बुहारि, छोरीहरूको तालिम् गरौला भनी ।।२।।

हुन त म अतिथी हूँ यस् बिनूँ के छ खाँचो ।
तर पनि त म भन्छु मित्र ह्वौ जानि सांँचो ।।
घर चतुरञि गर्छन् बुद्धिमान्ले अगाडि ।
बखत चुकि दिंदामा हुन्छ काहांँ पछाडि ।।३।।

उपदेश
प्रातःकाल महाँ उठेर पहिले ध्यान् ईश्वरैको गरून् ।
सो ईश्वर पति हुन् भनेर पछि त्यो भक्ती पतीमा धरून् ।।
भक्तीले पति ईश्वरै भनि बुझुन् पाऊ–तलैमा परून् ।
पूजा हो पतिको भनेर घरका काम्मा अगाडि सरून् ।।१।।

झट्पट् स्नान गरेर शुद्ध जलले सब् देह निर्मल् गरी ।
जस्तो पुग्दछ सोहि माफिक असल् धोती कटीमा धरी ।।
सासूका चरण विन्द युगमा पूजेर पाऊ परून् ।
मैले काम गरुँ क्या अह्राउनु हवस् यो ताहिं बिन्ती गरून् ।।२।।

मान्छे छन् घरका सबै जति जना तिन्लाई ढोग् भेट् गरी ।
चाकरलाइ अह्राउनू खुशि हुँदै मीठा वचन्ले गरी ।।
माटो पानी खराउ ओटन रुमाल् धोती दतीउन् धरी ।
स्नान् गन्र्या अखढा जहाँ छ तहीं गै राखुन् तयारी गरी ।।३।।

पूजाको सरजाम् गरून् पति पूजा गर्छन् प्रभूको भनी ।
पूजामा खतडा कदापि नपरोस् कुनै कुराले पनी ।।
कस्तै अल्मलमा रहोस् घरमहाँ आया जगाया अलक् ।
जोगी जञ्गमले भन्या मुठी दिनू ढीलो नगर्नू पलक् ।।४।।

घर्सब् झारि बढारि नित्य त्यसले लिप्तै र पोत्तै रहोस् ।
चाकर् सब् थलिया गया कहीं, भन्या आफै तयारी रहोस् ।।
स्वामीका चरणविन्द युगको भक्तिले. पान गरून् ।
निर्मल् देह गराउनकन उ जल् केही शरीरमा छरून् ।।५।।

जो इच्छा पतिको छ त्यो बुझि उसै माफिक् सबै काम गरून् ।
जुन स्थान हो चिजको उही लगि उ चिज् राख्न्या स्वभाव् पो धरून् ।।
स्त्रीको खालि निघार् कदापी नरहोस् खाली निधार् भै जति ।
गर्छन् कर्म फलै हुँदैन तिनका टीको लगाया जती ।।६।।

तस्मात् नित्य टिका लगाई पहिले धन्ँधा पछाडी गरून् ।
पूजाको सरजाम् तयार् गरि सकी भान्छा विषे मन् धरून् ।।
भान्छाको सरजाम चाकर गरून् भाँडा सफाई गरी ।
खाना चीज भण्डारमा पसि झिकुन् आफै अगाडी सरी ।।७।।

रोगी बालक बृद्ध कोहि घरमा हुन्छन् तिन्को पनि ।
धत् जानीकन तम्तयार चिज गरून् खान्या छ यस्तो भनी ।।
यस्ता रीत् सित चीज् वनाइ बढिया सासू–ससूरा–पति ।
लाई ख्वाइ सकेर फेरि घरका खाउन् जहान् छन् जति ।।८।।

ख्वाई प्याइ सकेर सर्ब परिवार्ले खाइ सक्छन् जर्सै ।
चूल्हा चौकी लिपाइ जल्दि ति जुठा भाँडा मझाउन् तसै ।।
जो चीज बस्तु भन्डार देखि अघि जो झीकेर ल्याई थिइन् ।
सो संझेर तुरुन्त सोहि थलमा ती बस्तु राखी दिउन् ।।९।।

अल्सी दूर गरेर नारिहरुले थान्को र मान्को गरी ।
काम्धाम्मा परिवार लायर विचार् गर्दै रहुन् दिन् भरी ।।
धागा बत्ति समेत काति टपरी दूना बोहोता पनी ।
सिन्का साफ चिरेर राखुन् अनी चाहिन्छ काममा भनी ।।१०।।

पूजा ब्रतादिहरुका जति तीथि पर्दछन् ।
सम्झे्.र गर्नु नभुलीकन पाप हर्दछन् ।।
ठूलो ब्रतै त पनि सेवन गर्नलाई ।
क्यै छैन फेरि अरु निश्चय नारिलाई ।।११।।

रोगी बालक बृद्ध सासु ससुरा जेठाजु देवर् पनि ।
फूपू सासु अमाजु नन्द जति छन् खान्छन् इ खाजा जति ।।
सब्को हित् घत जानि नित्य दिनमा खाजा बनाई दिउन् ।
यस् रीत्ले अति खुश् बनाइ परिवार सब्लाई हात्मा लिउन् ।।१२।।

सौताको रिस गर्नु पाप छ बहुत् एकै दुबैका पति ।
मर्दामा पनि जानुपर्छ जसले मीलेर सङ्गै सती ।।
यस्तो जानि नमानि केहि मनमा मीलून् बहूतैै गरी ।
टाल्टुल गर्नु फुट्यो टुट्यो घर भन्या सिप्लाई जाहेर् गरी ।।१३।।

अर्काको घरमा नजानु कहिल्यै आफ्ना घरैमा बसी ।
जे हूनू सब चीज जती छ घरमा कूना र कानी पसी ।।
पर्छन् श्राद्ध दशै तिहार अरु चाड् चाहिन्छ तिन्मा जती ।
ती चिज् सम्झि अगाडी संग्रह गरोस् यस्मा नचूकोस् रती ।।१४।।

मान्या जन् कन मान्नु जान्नु घरको ठग्को ठगाञी पनी ।
सब् सासूसित भन्न जानु उ गरून् यस्को सजाञी भनी ।।
यस्ता रीत् सित् सब् गरेर बशमा राखोस् सबैमा दया ।
तिन्को याद तुरुन्त गर्नु जन जो भोका र नाङ्गा भया ।।१५।।

पहुना जति आउँछन् घरमहाँ दर्जा छ तिन्को जति ।
सो जानेर उसै बमोजिम गरोस् मज्र्याद् न चूकोस् रति ।।
पाउन् पापि कठोर चोरहरुले सोही बमोजिम् जवाफ् ।
राखोस् इष्ट कुटुम्ब मित्रहरुमा अमृत् सरीको रवाफ् ।।१६।।

साँचो बोल्नु नबोल्नु बात कहिल्यै झुटो भन्याको रति ।
आखिर मर्नु छ पाउनू छ उति फल् यहाँ ग¥याको जति ।।
यस्तो ज्ञान् मनमा लिईकन रहुन्. सासू ससूरा पति ।
जे भन्छन् उहि गर्नु छैन अरु ता संसार तन्र्या गति ।।१७।।

भन्छन् शास्त्र पति र सासु ससुरा जेठाज्यु मान्नू भनी ।
भन्छन् ता पनि जो पति छ उसरी हूँदैन कोही पनी ।।
दृष्टान्तै पनि मिल्छ सासु ससुरा जेठाज्यु बित्ता सती ।
को् जान्छन् पति पो वित्या पनि भन्या जानू छ संगै सती ।।१८।।

हाँस्नू छैन कदापि नारिहरुले बेश्या हुने हाँस्तछन् ।
बेश्या लौ नहउन् तथापि घरको काम् ती सबै नास्तछन् ।।
एक्लै हाँस्न हूँदैन कोहि नभई अर्को सँगी भो जसै ।
हाँस्तैमा दिन जान्छ एहि रितले सब् काम बित्छन् तसै ।।१९।।

मानिस्को त बताउँ क्या अब विचार पक्षी पशूको पनी ।
पाल्याको छ भन्या तुरुन्त बुझ्नू क्या आज खायो भनी ।।
जस्सै भो कसिंगर् बढार्नु घर भर् काहीं नराखोस् रती ।
स्त्रीले जान्नु बिचार राखि मनमा एस्तो बताऊँ कती ।।२०।।

खान्या चीज् जति छन् सबै नजरले हेरेर ढाक्छोप् गरून् ।
जो चीज हुन्छ सुकाउन्या तिनकनै ल्याएर घाम्मा धरून् ।।
खान्या चीज कुहेर फाल्न नपरोस् दीनू कि खानू बरू ।
एती जान्नु अवश्य धेर् अब बखान् कुन् कुन् कुराको गरूँ ।।२१।।

खान्या चीज नहेरि केहि नकुहुन् सब् पैह्रन्या चीज पनी ।
सप्पै याद रहोस् सदा मन महाँ यो चीज् छ यहाँ भनी ।।
चीज् ता छन् घरमा तथापि मनमा छैनन् त भै क्या भयो ।
आखिर् चीज् घरमा भई बखतको काम सब् बिती गयो ।।२२।।

जो चीज् छन् घरमा हिरा तल पिह्रा सब् चीज् मनैमा रहुन् ।
जो खोज्छन् पतिले उ चीज् उहि बखत् ल्याएर चाँडो दिउन् ।।
खोज्दामा छन ता थियो तर कता राख्याँ हरायो भनी ।
भन्नू यो पति थ्यैं प¥यो पनि भन्या मानोस् मरे झै अनी ।।२३।।

पूजाको सरजाम जति जति थोक् चाहिन्छ सो सब् गरी ।
साँझमा बत्ति जलाउनू अति ठुला पानस् विषे तेल् धरी ।।
खान्या चीज बनाइ खान दिनु जो खान्छन् परीवारले ।
जुन् चीज् राख्नु भँडार पर्छ नभुली सब् राखनु संभारले ।।२४।।

दिनदिन घरमा जो पाहुना बस्न आया ।
तिनकन नखुवाई आफुले क्यै नखाया ।।
गृहिणी भइ रह्याको यो ठुलो धर्म जान्नु ।
विहक सकि दियाको अन्न भन्या त ठान्नु ।।२५।।

काम्का खातिर जति चीज घर्का दिन्मा झिक्याका थिया ।
रात्रीमा त उ काम् हुुँदैन सब चीज् थन्क्याइ राखी दिया ।।
सम्झी कत्ति न मानि अल्सि सब चीज् थन्क्याइ ताल्चा पनी ।
लाउन् चोर चकार डाँकुहरुले देख्नै नपनउन् भनी ।।२६।।

छिनि सकि सब धन्दा सासुको पाउ मिच्दी ।
उँघिकन विखबर् भै पाउ मिच्दै त ढल्दी ।।
टहल गरि टहल्ने सासुलाई रिझाई ।
पतिसित तब जावोस् स्त्री टहल् गर्नलाई ।।२७।।

प्राणका नाथ पतिका अगाडी गइ जो फर्माउँछन् सो गरोस् ।
भन्छन् ल्यान तमाखु खान्छु भनि ता चाँडै तमाखु भरोस् ।।
किस्मिस् दाख बदाम मिस्रि नरिवल् जो चिज छ सो सो दिई ।
पाऊ मिच्न तयार भै अघि सरोस् तेल्को कटौरा लिई ।।२८।।

आज्ञा माफिक पाउहरुमा मर्दन बहूतै गरी ।
पाऊमा शिर राखि सब् तहिं भनोस् जो काम गरी दिन् भरी ।।
यस्तो भो यसरी ग¥याँ यति ग¥याँ गन्र्या छु यो यो पनी ।
भन्न्या काम कुरो भनोस् पति पनी ई बात सूनुन् भनी ।।२९।।

जति गरि दिनमा काम् सो सबै विन्ति गर्दी ।
मधुर बचन बोल्दी स्वामिको चित्त हर्दी ।।
पतिकन यस रित्ले बातले खुस बनाओस् ।
जब त पति निधाउन् काखमा त्यो निधाओस् ।।३०।।

यति सब बधुशिक्षाका सिलोक् जो बनाञाँ ।
पढीलिनु सबले नारीको हित् जनाञाँ ।।
यहि रितसित जो स्त्री नित्य सब् काम गर्छन् ।
उभयकुल सँगै ली ती सहज् पार तर्छन् ।३१।।

स्त्रीको धर्म पतीमती पनि मन्र्या बखतको गति ।
बाचुञ्जेल सुख भोग पनि बुझि लिंदा को दिन्छ त्यसले जति ।।
स्त्रीको धर्म पति जती त अरुथोक देख्दैन मन्ले रति ।
यसलोकमा परलोकमा सुख दिन्या सो हेर जान्छ सती ।।३२।।

स्त्रीको धर्म पतिब्रता अति ठुलो जो गर्छ भक्तिले ।
आफ्ना कुल सब तारि पितृहरूको कुल तार्छन् शक्तिले ।।
स्त्रीको जन्म भयो भन्या त पतिको सेवा छ साह्रै ठुली ।
जो सेवा त गरी अनेक् अरु गरोस् साँचो कुरामा भूली ।।३३।।

source:-

http://www.mysansar.com/2017/07/28290/

एरिका चाम्लिङ राइ 

——–

डा.बाबुराम भट्टराई स्यंमले संघर्ष गर्दै जन्माएर हुर्काएको माओवादी पार्टी २०७२ असोज ९ गते पार्टी परित्याग गर्ने कुरो चानचुने थिएन । जसले मिडिया र आम नागरिकमा समेत निकै ठूलो भ्रमको कम्पन पैदा गर्यो । बाबुराम र प्रचण्डको झण्डै ३० बर्ष लामो आत्मिय सम्बन्ध यसरी टुङिनु आँफैमा निक्कै बिशाल तरङग पैदा गर्ने खालको थियो आम जनता माझ । बाबुरामले किन यसो गर्यो भन्ने आलोचना र कौतुहलताले अनेक राजनीति विश्लेषकहरुले अनेकौ ह्य्पोथेतिकल गन्ठन गर्ने मौका समेत पाए ।

यद्द्पी बाबुरामले माओवादि छोड्नु पर्ने कुनै वास्तविक कारण भने थिएन तर भन्नलाइ “संबिधान जनहितकारी नभएको ” भनेर मिडियाबाट जनताको आँखामा धुलो छर्ने काम भयो । उनी पार्टीवाट बाहिरिएता पनि त्यसमा कुनै बैज्ञानिकता थिएन – जुन संविधान भट्टराई आफैले पनि हात्ती छाप हस्ताक्षर गरि पारित गरिएको संबिधान थियो । उक्त संविधानको बिरोध गर्दै असोज १२ गते बिरगंज पुगेका भट्टराईले मधेसीहरु सँग संविधान च्यात्न नसकेको कारण कार्यक्रम स्थलबाट लजास्पद रुपले खेदिनु परेको थियो । त्यहाबाट असफल बनेपछि बाबुरामको डिजाइन अनेकौ योजना मध्य पहिचान र अधिकारका निम्ती संघर्षरत पार्टीहरुलाई तितर वितर पारीदिने जस्मध्य पहिलो निशानामा करिब २६ बर्ष देखी अनवरत रुपमा शान्तीपूर्ण ढंगले पहिचान ,संघियता ,धर्मनिर्पेक्ष जस्ता अनेकौ मुद्दाहरुमा केन्द्रित रहेर अगाडि बढी रहेको पार्टी हुन गयो आफ्नो सेलेब्रिती छबिको राम्रो प्रयोग गरी केही कुर्ची र सत्ताको लोभि अधिकार भन्दा सत्ता,पैसाको मोह भएका हरु बाबुरामको पासोमा पर्न सफल भए र मिडियामा जनमुक्ती पार्टी बाबुराम सँग विलिन भएको भ्रम फैलाए पनि जनमुक्ती पार्टीलाई भने भत्काउन सकेनन त्यस्पचात अर्को दाउ संघीय समाजवादी फोरम थियो । भट्टराईले धेरै पटक संघीय समाजवादी फोरम सङ्ग मिलेर जाउ भन्ने प्रस्ताव समेत राख्दै आएका थिए तर संघीय संरचनाको खाका नमिलेको कारण मिल्न सकेनन् तर भट्टराईको प्रयास भने निरन्तर जारी थियो ।

त्यसो त उनले पहिलो संविधान सभामा प्रधानमन्त्री हुंदा पहिचान सहितको संघीयताको पक्षमा बहुमत हुँदा  सभामुख शुभास चन्द्र नेम्बाङ संसदमा नगएर शिँदरबारमा लुकेर बसे पनि उपसभामुख संसदमा हुंदाहुंदै बाबुरामले संबिधान जारी गर्न उनको नश्लिय मोहको कारण तमाम उत्पीडित जनतालाई धोका दिए ।

बाबुरामले नयाँ शक्ति पार्टीको स्थापना भएको घोषणा गर्दा शहरका मिडिया हरुमा निक्कै चर्चा पायो जसले काठमाडौ पुरै हल्यायो तर त्यो बेला सम्म गाउँ बजार हल्लिएको थिएन । राजनीति तहल्का र हल्ला मच्याएर भए पनि गर्नु पर्दो रहेछ भन्ने नयाँ शक्तिबाट बुझ्न सकिन्थ्यो । भट्टराईले नंया शक्तिमा माओवादि पार्टीबाट को को ल्याए सो औंला भाचेर गन्न सकिन्छ तर ससफो र रा.ज.पा र अन्य पहिचानवादी दलहरुबाट पुरै नया शक्ति भरिभराउ भएको थियो । यसमा बाबुराम र प्रचण्डको पलान केही नै सफल भएका थिए ।

कुटनैतिक अभ्यास

२०७२-जेठ २५ गतेको १६ बुदे सहमतिमा प्रचण्डले हस्ताक्षर गरेपछि आदिवासी, मधेस, दलित लगायत सम्पुर्ण पहिचानवादी दलहरुले कुठाराघात भएको महसुस गरे । अब प्रचण्डलाई बिश्वास गर्न एकै इन्च पनि आधार नदेखिए पछि सबैमा अवगत भयो कि आफ्नो मुद्दा आफै उठाउनु पर्दछ । त्यसपश्चात जेठ ३२ गते ३ पहिचानवादी दलहरु बिच एकता भइ “संघीय समाजवादि फोरम” पार्टी नामकरण भयो र पाँचौ स्थानमा राष्ट्रिय पार्टीमा समेल भयो र क्रमशः अरु पार्टीहरु बीच पनि एकाअर्कामा एकता गर्दै गयो र गरिरहेका छन । यति बेला स.स.फो सांगठनिक रुपमा निकै अगाडि र मजबुत हुँदै गएको देखिन्छ । ससफोको गतिको तिब्रता यो हदसम्म देखिनु भबिस्यमा माओवादीको लागि सबै भन्दा घातक ठहरिने छ । यसैकारण सहजै अनुमान लाउन सकिन्छ कि प्रचण्डले चालेको बाबुराम एक्का हो र प्रचण्ड बादसाह – बाबुराम भन्दा ठूलो पत्ता प्रचण्ड सङ्ग छैन ।

तसर्थ थ्रेसहोल्डमा ३% मत र अनिवार्य प्रत्यक्षमा १ सिट ल्याउनु पर्ने प्राबधान सृजना गरि ससफोलाई बाबुरामसङ्ग मिल्नुको बाध्यात्मक विकल्प देखाइ रहेका छन् ।सके सम्म जनतामा प्रचन्ड र बाबुराम को गेम पलान फेल नखाओस भनी अहिले बाबुरामलाई चुनाव चिन्ह नदीइ सडकमा उतारेर अनौठो नाटक मन्चन गरेको देखिन्छ । यो संबेदनसिल परिस्थितिमा डा. बाबुराम भट्टराई ससफोको लागि मात्रै नभएर सम्पुर्ण पहिचानवादी दलहरुको लागि बिषाक्दी साबित हुनेछ ।काङ्ग्रेस र एमाले भन्दा पृथक ढंगको रणनीती अपनाइ बाध्यता पारी विकल्पमा तुर्लुङ्ग झुन्डाइ गर्ने राजनीति दौड-तरिका निकै कायदाको अभ्यास माओवादिमा देखियो ।

तर अहिले अधिकान्स आदिवासी जनजाती ,मधेसी ,दलित ,महिला ,राज्य द्वारा पछाडि पारीएका वर्ग समुदाय आ-आफ्नो अधिकारको लागि आँफै नलडी हुँदैन कसैले पनि आफ्नो भाग्य कोरिदिदैन भन्ने भित्री ज्ञान पलाएको देखिन्छ , यदी प्रचन्ड बाबुराम के. पि ओली ,गिरिजा शेर बहादुरहरुले जनताको अधिकार दिने भए सधैं सत्तामा भएर पनि किन सिन्को भाच्दैन? आफ्नै एकल नश्ल भएकाहरुको भाषा, धर्म ,सन्स्क्रिती अधिकारलाई मज्बुत बनाउदै लागेका छन ।करिब ३०० बर्ष देखिको नश्लिय एकाधिकार सजिलै छोड्न छैनन भन्ने हेक्का तमाम उत्पीडित समुदायले बुझी सके यसको अन्त्य गर्न स्वच्छ ,इमान्दार जुझारु नेताको प्रतिक्षामा छन जनता ।

Source:-ABCKHABAR.COM