विशेष गरि बर्मा देशमा रहेका गुरुङ, मगर समुदाय अहिले एकजुट हुन थालेका छन् । उनीहरु आफुलाइ एउटै नश्ल नालका सन्तान एउटै बुद्ध धर्मका सन्तति हौं भन्ने गर्दछ्न । उनिहरु एकआपसमा मागि बिबाह गर्दछन । मर्दापर्दा एकअर्कालाई आपसी सहयोग गर्दछन । एउटै बुद्ध संस्कार गर्दछन । गुरुङ मगर भन्ने जातीय भेदभावलाई हटाएर एउटै बुद्ध धर्म जातिको रूपमा समाजलाई एकीकृत गर्दै छ्न । यो हामी नेपालमा बसोबास गर्ने गुरुङ, मगरहरु वा अन्यका लागि पनि उदाहरणिय मननयोग्य विषय रहेको छ । कमसेकम एउटै धर्ममा आबद्ध हुने हामी नेपालका गुरुङ मगर वा अन्य जातिले पनि संकुचित आफ्नै जातीय घेराभन्दा माथि उठेर भगवान बुद्धको मुल शिक्षालाई सिरोधार्य गर्न सके संकुचित जातिवादबाट हामी मुक्त हुने थियौं कि !

टि बि पुन ,

थेरवाद बुद्ध धर्म मान्ने प्रमुख ५ वटा देशहरु रहेका छ्न । थाइल्यान्ड, बर्मा, लाओस, श्रीलंका, कम्बोडिया र म्यान्मार ( बर्मा) हुन । थेरवाद बौद्ध भनेको शाक्यमुनि सिध्दार्थ गौतम बुध्दको मुल बाटो शिक्षालाई यथार्थ रूपमा अबलम्बन गरेर हिड्ने । बुद्ध बिहारमा धर्म अभ्यास गर्ने भिक्षु /गुरुमा र उपासक/ उपासिकाहरुको संघ (समूह) हो । पाली त्रिपिटक बुद्धको मुल शिक्षा धर्मलाई जस्ताको तस्तै बिना कर्मकाण्डि भएर त्यसको अनुसरण गरेर हिडने बौद्ध अनुयायीहरु हुन । यिनिहरुको मुल लक्ष्य भगवान बुद्धले झैँ सान्सारिक दु:ख चक्रको अन्त गरि निर्वाण लाभ गर्नु हो ।

बर्मा देशमा ९० प्रतिशत भन्दा बढी जनताले बुद्ध धर्म मान्दछन । प्रथम र दोस्रो विश्व युद्ध पछि ठुलो संख्यामा नेपालीहरु बर्मामा बसोबास गर्दै आइरहेका छ्न । अहिले बर्मामा नेपाली मुलका मानिसहरुमा पनि बुद्ध धर्मको नवजागरण आइरहेको छ । बर्मा बौद्ध देश भएपनि नेपालीहरुले भने हिन्दु धर्म नै मान्दथे । त्याहा हिन्दु ब्राह्मण धर्मको प्रभाव नेपाली समुदायमा अत्यधिक थियो । अहिले समय परिस्थिति बदलिएको छ । धर्म जागरणको नवयुग सुरु भएको छ ।

२०४७ सालपछि नेपालमा बुद्ध धर्मको जागरण ल्याउने कार्यमा बर्मिज भिक्षु जटिलको ठुलो भुमिका रहेको छ । उहाँले ३ दशक पहिले देखि नेपालको तराई पहाड लेकबेसी पुर्व पश्चिम् गाउँहरुमा पैदल हिडेर, डुलेर धर्म देशना भिक्षाटन गर्दै खासगरी गुरुङ, मगर र थारु समुदायका मानिसहरुमा बौद्ध धर्मको ज्यादै ठुलो जागरण ल्याउनु भएको थियो । अहिले उहाँ शारीरिक अस्वस्थताका कारण बर्मामा रहेर आफ्नो स्वास्थ्य लाभ उपचार गरिरहनु भएको छ । त्यस्तै हाल नेपालमा गुरुङ, मगर समुदायमा बौद्ध धर्मको प्रचारमा बर्मिज युवा भिक्षु प्रज्ञाश्रीको पनि अहिले ठुलो भुमिका रहेको छ । ब्राह्मण समुदायबाट आएको भिक्षु र धर्म देशनाको ओजस्वी वाककला भएकोले पनि उहाँको देसनाको प्रभाबले विशेष गरि बर्मिज छेत्री, ब्राह्मण समुदायमा अहिले बुद्ध धर्मको आकर्षण बढेको छ । उनीहरुको बिपस्याना ध्यान प्रती क्रमिक आकर्षण बढेको छ । भिक्षु हुने र बिहार जानेहरूको संख्या बढ्न थालेको छ ।

विशेष गरि बर्मा देशमा रहेका गुरुङ, मगर समुदाय अहिले एकजुट हुन थालेका छन् । उनीहरु आफुलाइ एउटै नश्ल नालका सन्तान एउटै बुद्ध धर्मका सन्तति हौं भन्ने गर्दछ्न । उनिहरु एकआपसमा मागि बिबाह गर्दछन । मर्दापर्दा एकअर्कालाई आपसी सहयोग गर्दछन । एउटै बुद्ध संस्कार गर्दछन । गुरुङ मगर भन्ने जातीय भेदभावलाई हटाएर एउटै बुद्ध धर्म जातिको रूपमा समाजलाई एकीकृत गर्दै छ्न । यो हामी नेपालमा बसोबास गर्ने गुरुङ, मगरहरु वा अन्यका लागि पनि उदाहरणिय मननयोग्य विषय रहेको छ । कमसेकम एउटै धर्ममा आबद्ध हुने हामी नेपालका गुरुङ मगर वा अन्य जातिले पनि संकुचित आफ्नै जातीय घेराभन्दा माथि उठेर भगवान बुद्धको मुल शिक्षालाई सिरोधार्य गर्न सके संकुचित जातिवादबाट हामी मुक्त हुने थियौं कि !

अहिले नेपालमा वा बिदेशमा पनि गुरुङ मगर जाति थरको नाममा दर्जनौं जातिय संघ संस्थाहरु रहेका छन् । उनीहरु आआफ्नो जातिय समाजमा मात्रै पौडिरहेका, खेलिरहेका छ्न । आआफ्नो जात थरभन्दा बाहिर जान सकेका छैनन् । गुरुङ भित्र चार र सोह्र जातको संस्कार र संकुचित जातिय चिन्तन अझै मेटिएको छैन । मगरका पनि त्यत्तिकै संघ संस्थाहरु खुलेका छन । मगरमा बाह्र र अठार मगर अनि भासा भेगिय सोच चिन्तन अझै छ । मगर संघ, पुन मगर समाज अनि पुन समाज बेग्लाबेग्लै समाज संगठित रहेकाका छन । उनीहरुको सामान्ति कार्य शैली र सोच बिचार मतभिन्नताहरु आआफ्नै रहेका छ्न । केही ठुलाठालु र टाउके सामान्ती र ब्राह्मणवादी सोच शैलिका कारण समाज जातिय संकुचित घेराभित्र बाधिएको छ । आफ्नै जातिय समाज भित्र मात्र चलखेल उठबस गर्ने अरु जातिसङ्ग अलगै पृथक रहेर आफ्नो जातिको मात्रै पहिचानको खायस गर्ने संकुचित जातिवादी ठुलो रोग छ । अहिले तमु-मगरात राज्यको कुरा गर्दा अन्य जातिले खिस्सी टिउरि गर्ने गरेको देखिन्छ । मगर, गुरुङ समुदाय आफैमा सामाजिक धार्मिक रूपमा एकता छैन । एक छैनन् भने कसरी उनीहरुको नाममा एकल वा सामुहिक राज्य र नामाकरण संभावना हुन्छ ।राजनीतिक रूपमा भन्दा पनि अहिले तमुवान मगरातमा बसोबास गर्ने गुरुङ, मगरहरुमा सामाजिक धार्मिक रूपमा हार्दिक एकता बन्धुत्वको खाचो देखिन्छ । त्यो आपसी सामाजिक एकताको पुल के हुन सक्दछ ? यस बारेमा समुदायको मानिस कसैले सोचेर जिम्मेवारी लिएको देखिदैन ।

बर्मा देशमा बसोबास गर्ने हाम्रा गुरुङ, मगर मित्र बन्धुहरूले धार्मिक तथा जातीय एकताको लागि बर्मामा खेलेको भुमिका अत्यन्तै सराहनीय छ । मोगुक, टाउजी, लासो, मेम्यु र मचिना स्टेटबाट सामुदायिक बैठक समपन्न गर्दै आगामी मे महिनाको २६, २७ र २८ गते Pyion oo lin Nagar बर्मामा हुने मगर गुरुङ सम्मेलनको सफलताको अग्रिम शुभकामना दिन चाहान्छु । यसले नेपालमा बसोबास गर्ने समुदायलाई पनि प्रेरणा र हौसला दिनेछ । यस कार्यक्रमका अभियन्ता विशेष गरि मलाई सूचना प्रवाह गर्ने बर्माका दाजु गनेस मगर, भाइ बेरेन मगर साथै थाइल्यान्ड निवासी मित्र जेबि राना मगर ज्युलाइ हार्दिक धन्यवाद दिन चाहान्छु । बर्मामा बुद्ध धर्मको स्तिथिका बारेमा फोनबाट प्रत्यक्ष जानकारी दिनु हुने भिक्षु महास्थविर बिध्यानन्द भन्तेज्यु , महास्थविर भिक्षु जटिल भन्तेज्युलाइ वन्दना गर्न चाहान्छु ।

लखन चौधरी/धनगढी।

आम निर्वाचन २०७४ को नतिजा आउने क्रम जारी छ । सबैतिर वामगठबन्धनको चर्चा परिचर्चा चुलिएको बेला कैलाली निर्वाचन क्षेत्र नम्बर १ मा भने राष्ट्रिय जनता पार्टीबाट रेशम चौधरी अत्याधिक बहुमतले  विजय भएका छन् ।

टीकापुर घटनाको मुख्य आरोपीसमेत रहेका चौधरी ३४ हजार ३४१ मत ल्याई प्रतिनिधि सदस्यमा निर्वाचित भएका छन् । जबकि उनको निकट्तम प्रतिद्वन्द्वी वामगठबन्धनकी उम्मेदवार गरिमा शाह १३ हजार ४०६ मै चित्त बुझाउनुप¥र्यो । त्यस्तै नेपाली कांग्रेसकी उम्मेदवार इश्वरी न्यौपानेले ११ हजार २०३ मतमै सीमित भइन् ।

टीकापुर घटना घटाएको आरोप लागेपछि उनी झण्डै २६ महिनादेखि प्रवासमा बस्दै आएका छन् । प्रवासबाटै वारिसनामार्फत् उम्मेदवारी दिएका उनी २० हजार ९३५ मतान्तरले विजयपश्चात राज्यले उनलाई र थारु समुदायलाई कसरी सम्बोधन गर्छ भन्ने सबैको जिज्ञासाको विषय बनेको छ ।

को हुन् रेशम चौधरी ?
कैलाली जिल्लाको जानकी गाउँपालिका ६ (साविक दुगौली गाविस ९) जगतपुरमा २०३४ साल असोज २१ गते जन्मेका उनी बाल्यकालदेखि नै खेलकुद, साहित्य, गायनदेखि वाककलामा रुची राख्थे । प्राराम्भिक शिक्षा राष्ट्रिय प्राथमिक विद्यालय पटाभार बर्दियाबाट र माध्यमिक शिक्षा टीकापुरस्थित विरेन्द्र विद्या मन्दिरबाट लिएका उनी त्रिभुवन विश्वविद्यालयबाट स्नाकोत्तर गरेका छन् ।

०४७ सालमा माध्यमिक स्तरको थारु भाषाको जोग्नी साहित्य पत्रिका परिवारको प्रधान सम्पादक रहेका उनी ०५१ सालमा विरही नामक कविता संग्रह र मोर विहान नाम कतिसमेत प्रकाशन गरेका छन् । साहित्य र पत्रकारितामा दख्खल राख्ने उनको रेडियो नेपाल, नेपाल टेलिभिजन, रेडियो सागरमाथामा लामो समय पत्रकारिता गरेको अनुभव छ । हाल टीकापुरलगायत ३ ठाउँमा उनको फूलबारी एफएम स्थापना भएको छ ।

गायन तथा सांगीतिक क्षेत्रमा पनि अब्बल मानिने उनी रेडियो नेपालबाट गीत गाउने पहिलो थारु गायक तथा क श्रेणीको गायक मानिन्छन् । उनले हालसम्म ९३ वटा सांगीतिक एल्बम निकालेको बताउँछन् । खेलकुदमा अति नै शौखिन उनी काराँतेमा थ्री डन गरेका छन् । भने खेलमै स्थायी जागिरे समेत भए ।
जुनकारण उनलाई राष्ट्रिय प्रतिभा पुरस्कार, बहुमुखी प्रतिभा पुरस्कार, गोरखा दक्षिणबाहु, शुक्ल दिक्षित पुरस्कार, जयराज जैरु प्रकोप उद्धार पदक, गद्दी आरोहण पदकलगायत थुप्रै राष्ट्रिय पुरस्कार तथा पदकबाट सम्मानित भएका छन् ।

सधैं चर्चामा रेशम
बहुमुखी प्रतिभाका धनी रेशम चौधरी टीकापुर घटना र हालको निर्वाचनले मात्रै चर्चामा छैनन् । उनी बेला बखत चर्चामा रहने व्यक्तित्व मध्येका एक हुन् । उनको चर्चा हुनुको केहि कारण छ । सञ्चारको पहुँच नपुगेको तत्कालीन टीकापुरमा फूलबारी एफएम सञ्चालन गर्नु मात्रै नभर्ई, टीकापुरमा फूलवारी महोत्सव सञ्चालन गरी नेपालभरका कलाकारहरुको कुम्भ मेलाको आयोजना गर्ने नै उनै रेशम हुन् । हात्तीहरुको फुटबल खेल देखाउने, रेसलिङ खेल देखाएर पनि उनी निकै चर्चामै हुन्थे । त्यतिमात्रै नभई, कुनैबेला हेलिकप्टरमार्फत टीकापुरमा पुष्प वर्षात गराउने पनि उनै हुन ।

टीकापुरको लागि नौलो गतिविधि गरेर उनी टीकापुर र आफ्नो सामाजिक छबि बढाए । यिनै छबिकै कारण उनको आवश्कता महसुस गरी टीकापुरको स्थानीयहरुले हालको निर्वाचनमा अत्याधिक भोट दिई विजय गराए ।

टीकापुर घटनापछि कफ्र्युको समयमा थारुहरुको घरमा आगजनी भयो भने आगजनीमा संलग्न कोही पक्राउ परेन । तर उनलाई राज्य पक्षले एकोहोरो रुपमा घटनाको मूख्य योजनाकारको आरोप लगायो । यस्ता विभिन्न कारणले थारु समुदायले आफूहरु हेपिएको, दमन गरिएको, अन्यायमा परेको महसुस गरेको बताइन्छ । यस्ता भावनाको कारण पनि थारु गैरथारु मतदाताहरुले एकलौटी रुपमा रेशमलाई भोट दिएको बताउँछन् थारु नागरिक समाज कैलालीका संयोजक दिलबहादुर चौधरी ।

उनले भन्छन्– ‘सबै राजनीतिक दलले थारु समुदायको माग मुद्धालाई वेवास्ता गर्दै गएका छन् । तर माग मुद्दा उठाएकै कारण कोही जेलमा पर्नु, प्रवासी बन्नुपर्ने बाध्यता भएको छ । जुनकारण थारु मतदाताले आफ्नो आस्थाको आधारमा नभई नैतिकता र टीकापुर घटनाको पीडितहरुलाई न्याय दिनुपर्छ भनेर पनि भोट दिए, यसलाई राज्य लगायत सम्बन्धित पक्षले गम्भीर ढंगले लिनुपर्ने जरुरी छ ।’

नेपालको नयाँ संविधान बन्ने क्रममा अखण्ड सुदूर पश्चिम र थरुहट/थारुवान आन्दोलन उत्कर्षमा पुग्यो । हालको संविधान अखण्ड सुदूरपश्चिम पक्षधरको मात्रै माग सम्बोधन गरेको छ भने थरुहट पक्षधरको माग मुद्दा सम्बोधन भएन । जुनकारण थारु समुदाय सामाजिक र मनोवैज्ञानिक रुपमा हारेको महसुल गर्दै आएका थिए । उक्त पीडा थारु मतदाताले निर्वाचनमार्फत व्यक्त गरेको थारु अगुवाहरुको बुझाई छ ।
चुनावी प्रचार प्रसारको क्रममा पनि रेशम चौधरीको प्रचारशैली निकै पृथक थियो । उनले सामाजिक सञ्जालसहित आधुनिक प्रविधिको प्रयोग गरी आफ्ना प्रचारकहरुलाई चुनावी घरदैलोमा खटाए । एकदमै मार्मिक र यथार्थपरक विषयवस्तुको कारण पनि उनी मतदाताको मन जितेको बताइन्छ । उनी निर्वासित भए पनि प्रोजेक्टरमार्फत गाउँ–गाउँमा आफ्नो पीडा सुनाएर जनताहरुको सहानुभूत लिन सफल भए । जुन चुनावी प्रचारकै क्रममा उनको प्रचारकहरुमाथि प्रहरी हस्तक्षेप पनि भयो ।

के भन्छन् रेशम चौधरी ?
एक अर्कोसँग परस्परविरोधी अखण्ड सुदूरपश्चिम र थरुहट÷थारुवान आन्दोलन भयो । त्यस्तैबीच २०७२ साल भदौ ७ गते आठ प्रहरीसहित एक बच्चाको ज्यान गयो । त्यसको भोलिपल्ट भदौ ८ गते कफुर्य लागेको समयमा टीकापुरस्थित सयौं थारुहरुको घरमा आजजनी भयो ।तर त्यस घटनाको सत्यसत्य छानबिन नगरी राज्यले आन्दोलनको नेतृत्व गरेकै भरमा झुठो मुद्दा लगाएको रेशम चौधरीको भनाई छ । अस्पतालमा उपचार गराइरहेका, खेतमा काम गरिरहेका, जिल्लाभन्दा वबाहिर रहेका निर्दोष थारु तथा आन्दोलनका नेता एंव कार्यकर्ताहरुलाई विभिन्न मुद्दा लगाइ जेलमा कोचेको उनको भनाई छ । हाल कैलाली कारागारमा पुर्पक्षको लागि २५ जनालाई थुनामा राखिएको छ ।

हालको आमनिर्वाचनबाट जनताहरुले आफू निर्दोष भएको प्रमाणित गर्नुका साथै थारु समुदायको माग र मुद्दा सम्बोधन उचित रुपमा सम्बोधन गर्नुपर्छ भनि अत्याधिक मतले आफूलाई विजय गराएको उनी बताउँछन् ।

Source:http://www.tharuwan.com/2017/12/121361/

नन्दबहादुर घर्ती

२०७४ फागुन २ गते ,

१४१ औं लखन थापा स्मृति दिवस । देशको तात्कालिक निरङ्कुशताविरुद्ध जीवन आहुति दिएको दिन ।

लखन थापाको वलिदानीवारे राज्य वर्षौंवर्ष वेखवर रहिरह्यो । यद्यपि जनमानसमा भने लखन थापा प्रथम सहिदको छाप थियो । नेपाल मगर सँघले लखन थापावारे उत्खनन ग–यो । प्रथम सहिद घोषणाको लागि दशकौंदेखि राज्यलाई दवाव दिइरह्यो । लामो दवावपछि २०५६ सालमा सहिद र करिव १६ वर्षपछि वि.सं.२०७२ मा प्रथम सहिद राज्यले घोषणा ग–यो ।

सहअस्तित्वको सिद्धान्तमा आधारित लखन थापालाई प्रथम सहिद घोषणा गर्न सवैको साझा प्रयत्नको प्रतिफल थियो । सवैको प्रयासस्वरुप यो सम्भव भएको हो । मगरजातिको सर्वाङ्गीण विकास गर्ने पवित्र उद्धेश्यले नेपाल मगर सँघको जन्म भएको हो । सर्वाङ्गीण विकासभित्र मगरजातिभित्रको कुरीतिविरुद्ध लड्नु पनि एक हो । मगरजातिलाई सामाजिक रुपले सशक्त र समृद्धिको दिशा निर्देश गर्न नेपाल मगर सँघ मगरजातिको साझा संगठन थियो । यसले सिंगो मगरजातिलाई जनजातिवाट राष्ट्रियतातर्फ घचेट्न बल पु–याउने सक्षम संगठन मानिन्थ्यो ।

आजभोलिको कुरा हो । नेपाल मगर सँघ र मगरात एउटा सिक्काको दुइटा पाटा भन्ठान्छन, यस्तो वुझाई गराइयो । प्रारम्भमा नेपाल मगर सँघसँग मगरातको कुनै सम्वन्ध थिएन । मगरातको लागि नेपाल मगर सँघको जन्म भएको पनि होइन । मगरातले मगरजातिलाई सशक्त वनाउनमा कुनै भूमिका खेल्ने विषय पनि होइन । तर, मगर सँघको पुच्छरमा मगरात झुण्ड्याउन लगाइयो । कुनै अमुक राजनीतिक दलले कुनै अमुक व्यक्तित्वको शालिक ध्वंस गरेको र त्यो खाली ठाउँमा कसैको इशारामा प्रथम सहिद लखन थापाको शालिक राख्नू लगाइनुले विषयलाई थप गाम्भिर्यता वनाइदिएको छ । यो पनि एक जटिल समस्या थोपर्ने काम भयो । मगर सँघको पुच्छरमा मगरात चिप्काउने र अमुक व्यक्तित्वको भड्काइएको शालिकमा प्रथम सहिद लखन थापाको शालिक राख्न उत्प्रेरित गराउने शक्ति एउटै हो । यस्तो योजना वनाउनेमा मगर सँघको आफनै वुद्धि विवेकले होइन । यो वाह्यशक्तिको योजना हो । त्यो शक्ति र योजना सामान्य परिस्थितिवाट आएको पनि होइन । सिंगो मगरजातिलाई भरसक जनजातिवाट पछाडि घिचोटेर कविलामा झार्ने र त्यसो हुन नसकेमा जनजातिमै राखिरहने योजनासँग सम्वन्धित छ ।

संसारका कैयन जातिहरु कविला अवस्थामा झरेका दृष्टान्तहरु काफी छन । अमेरिकी आदिवासीहरु जसलाई नेटिभ अमेरिकन भनिन्छ, उनीहरु कविलामा झरेको छन । उनीहरु ह्वाइहाउसवारे वेखवर छन । त्यसैगरी अष्ट्रेलियाका आदिवासीहरु जसलाई अवोरिजिन भनिन्छ, तिनीहरु पनि कविलामा झरेका छन । उनीहरु पनि नेटिभ अमेरिकन झैं त्यहाँको संसद र सरकारवारे वेखवर छन ।

नेपालका मगरजातिको विरासतको हिसावले सवैभन्दा धनी छ, यद्यपि यो जनजातिमा छ । जनजातिलाई आफनै विरासतवारे वेखवर नै हुन्छ । यो सार्वभौम छ । जनजातिमा राखिरहने वाह्यशक्तिको जञ्जिरमा नफसौं । मनन गरौं ।

१ फागुन २०७४    

अमृत योन्जन तामाङ

दशैं परित्याग गर्ने कि नगर्ने ? मेरो विचारमा जे गरे पनि हुन्छ तर हामीले आफ्नै समाजको विरुद्ध सुसाइड गोल गर्नु हुँदैन ।नेपाल संविधानतः बहुधार्मिक मुलुक हो। यो कुरा नेपालको संविधान २०७२ को प्रस्तावनामा पनि छ र धारा २ मा पनि व्यवस्था गरिएको छ। धारा ४ (१) मा "नेपाल ...... धर्मनिर्पेक्ष .... राज्य हो" भनिएको छ ।

यस्तो संवैधानिक व्यवस्थाले नेपाली जनता आ-आफ्नो धर्म मान्न स्वतन्त्र छन्। आ-आफ्नो संस्कृति र मूल्य-मान्यता पालन गर्न पनि स्वत्रन्त छन् भन्ने हुन्छ। यसर्थ राज्य, सरकारी संस्था, निकायहरु र सञ्चार माध्यमले सम्प्रेषण गर्नु पर्ने कुरा के हो भने दसै-तिहारलाई "हिन्दूहरुको महान चाड" हो भन्नु हुन्छ तर "नेपालीहरुको महान चाड" भन्नु हुँदैन। संविधानतः त्यसो भन्न पाइँदैन पनि। यसरी सम्प्रेषण गरिने हो भने गैरहिन्दू जनताले दशैं वहिष्कार वा परित्याग गरिरहनुको प्रश्नै उठदैन, कुनै तुक हुदैन। वास्तवमा राज्यसत्ताले संविधानको सही पालना गर्ने हो भने कुनै पनि चाडपर्वलाई न वहिष्कार गर्नु पर्थ्यो न परित्याग नै।

जब राज्यसत्ताले नै बहुसङ्ख्यकको नाउमा हिन्दू चाडपर्व र मूल्य मान्यता लादन खोज्छ, तब समस्या चर्किन थाल्छ। धर्मनिरपेक्ष भइसकेर पनि राज्यले यस्तो काम गरिरहेको छ, जस्तै- दशैको बेला कर्मचारीवर्गलाई एक महिनाको तलब बरावरको भत्ता दिनु र अरु धार्मिक समुदायको चाडमा विदा पनि नदिनु । दसैंमा तोप पडकाउनु र अरुको चाडमा नपडकाउनु। यसबाट राज्यले हिन्दूधर्म सापेक्ष व्यवहार देखाइरहेको छ भन्ने प्रमाणित हुन्छ। यसै गरी राष्ट्र बै‌कले दसैको अवसरमा नयाँ नोट निकाल्नु र वितरण गर्नु पनि संविधानको बर्खिलाप नै हो। नेपाली पत्रपत्रिकाले गैरहिन्दूहरुको निधारमा रातो टिका लगाएको चित्र छाप्नु (केही वर्ष अगाडि हिमालले एक जना रातो टिका र जमारसहितको लिम्बुनीको फोटो कभरपेजमा छापेको थियो) पनि संविधानको धारा कुल्चनु खोज्नु हो। आफ्ना छिमेकका हिन्दुहरुको चाडपर्वहरुमा आदिवासीहरु रमाइरहदा मिडियाको क्यामराले तिनीहरुलाई पछ्याइनु पनि धार्मिक सहिष्णुता खल्बलाउने दुष्प्रयास नै हो। यसबारेमा देशको मिडिया सचेत हुनै पर्छ। यसरी अनावश्यक हिन्दू धर्मको खेती गरिनु हुन्न।

तामाङ लगायतमा आदिवासीहरुलाई आफ्नो धर्म मान्न स्वतन्त्र छ। दवावमा परेका आफ्नतजनलाई मुक्त गर्ने प्रयास अग्रजहरुले गर्छ नै। यसो गर्दा वहिष्कारको कुरा उठनु स्वभाविक पनि हो। उनीहरुलाई १९१० को मुलुकी ऐनको पिडा छ। राज्यले हिन्दूधर्म लादिदा भएका झडप, लुटपाट र मृत्युदण्ड व्यहोरो पुस्ता सकिसकेको भए पनि छोरा वा नाती पुस्तामा त्यो तुष अझै छ। उनीहरुले आफ्नो पिडा पोख्न पाउनु पर्छ। गणतन्त्रिक मुलुकमा सवै नागरिकलाई त्यो हक सुरक्षित हुन्छ नै।

तसर्थ तामाङ युवा पुस्ताले बुझ्नु पर्ने कुरा के हो भने हामी अब "मासिने मतवाली" (मास्न वा कमारो बनाउन मिल्ने जाति) रहेनौं। अरु सरह नै हामी पनि रैतीबाट जनता हुँदै नागरिक भइसकेका छौं। अब हिन्दूहरुको सेवक बन्नु हुँदैन, सहयात्री वा सहयोगी बन्नु पर्छ। हाम्रा अग्रज र अगिल्ला पुस्ताकाहरुले गणतन्त्र र धर्मनिरपेक्षताको लागि धेरै रगत बगाइसकेका छन्। उनीहरुप्रति हामी कृतज्ञ हुनु पर्छ, कृतघ्न होइन। हिन्दू मित्रहरुको चाडपर्वमा रमाउनु भनेको नेपालको राष्टियता बलियो बनाउनु हो। उनीहरुलाई पनि हाम्रो चाडबाडमा सहभागी गराउनु पर्छ। यसबाट समाजमा सुमधुर सम्वन्ध कायम हुन्छ। तर आफैंले रातोटिका-जमरा लगाउनु भनेको आफ्नो धर्मसंस्कृति र मूल्य-मान्यताको विरुद्ध सुसाइड गोल गर्नु जस्तै हो। सुसाइड गोल गर्ने कार्यमा हामी तामाङहरु लाग्नु हुँदैन।